Turkcell’in değişen ortaklık yapısı ile birlikte Rus LetterOne’ın şirketteki payı arttı. Varlık Fonu ile birlikte hemen hemen aynı paya sahip olan Rus şirketin kurucusu Mikhail Fridman dünyanın en zengin 100 insanından biri. Oligarklar döneminin güçlü temsilcilerinden olan Fridman’ın aynı zamanda İsrail vatandaşlığı da bulunuyor. Ortağı olduğu Alfa Grup’la birlikte Türkiye pazarına yabancı olmayan Rus iş insanı Londra’da yaşıyor. Çocuklarını şirketinde çalıştırmayacağını söleyen Fridman politikaya mesafeli durmaya özen gösterdiğini söylüyor. İşte Varlık Fonu’nun Rus partneri Mikhail Fridman’ın kısa yaşam öyküsü…
Varlık Fonu’nun Rusların da koyduğu sermaye ile Telia’nın Turkcell’deki yüzde 24’lük payını almasının ardından fon şirkette hakim ortak oldu.
İsveçli Telia ve Turkcell’in kurucusu Çukurova şirketten çıktı. Çukurova’nın sadece yüzde 0,05’lik sembolik bir payı kaldı.
Böylece Turkcell’deki yeni ortaklık yapısında Varlık Fonu’nun payı yüzde 26,2, LetterOne’ın payı ise yüzde 24,8 oldu. Satış öncesinde Rusların payı yüzde 13,22 seviyesindeyken satıştan sonra pay yüzde 24,8’e çıktı. Varlık Fonu elindeki yüzde 15’lik imtiyazlı hisse dahil firmanın yüzde 26,02’sine sahip ve yönetimde kontrolü elinde bulunduruyor. Peki ya halka açık kısım dışında Turkcell’in paylarını elinde bulunduran Turkcell Holding’in hemen hemen yarısına sahip olan LetterOne’ın kurucusu efsane oligark Mikhail Fridman kim?
Mikhail Fridman/Fotoğraf: Reuters
LetterOne’ın kurcusu Mikhail Fridman, Ukrayna Lviv doğumlu. Fridman Türkiye’ye yabancı bir isim değil. Devirden önce de Turkcell’de pay sahibi olan Rus iş insanı Alfa şirketi aracılığı ile Mart 2005’te Çukurova’nın TMSF’ye olan borçlarını kapatması için kuruma yaklaşık 3 milyar dolar borç vermişti. Bu borcun ardından Fridman Turkcell’in ortakları arasına katıldı.
Pamukbank’taki 2 milyar dolarlık sermaye açığı nedeniyle Mehmet Emin Karamehmet’in Çukurova Grubu 2002 yılında mali darlığa düşmüştü. Çukurova da Ruslardan aldığı kaynakla da 2006 yılında 2.1 milyar dolarlık borcunu TMSF’ye ödemişti.
Çukurova Grubu’nun kurucusu Mehmet Emin Karamehmet/Fotoğraf: Depo Photos
PERESTROYKA İLE PARLADI
Üniversiteyi bitirdikten sonra kısa süre içinde ticaret hayatına atılan Mikhail Fridman kendisini perestrokya (Sovyet hükümetinin ekonomik ve politik sistemi yeniden yapılandırmak için başlattığı programa verilen isim) kurallarının uygulandığı Moskova’da buldu.
Sovyetler dağılmadan önce ülke ekonomisinde liberal rüzgarlar esmeye başlarken Fridman ve arkadaşları ticaret yapmak için her yolu deniyorlardı.
‘OĞLUM BU İŞİ BIRAK’
Fridman’ın ilk ciddi işi ortakları ile bir cam temizleme firması kurmak oldu. Cam temizleme firmasıyla 80’lerin sonunda ayda 1000 ruble gibi bir para kazanmaya başladı. (Ortalama bir maaşlı işin 7 katı) Annesi bu kadar çok para kazandığı için endişelendi ve oğlundan işini bırakmasını istedi. Fridman, “Yasal bir işle bu kadar para kazanabileceğimi düşünmüyordu” diyor.
1989 yılına gelindiğinde Moskova ithal mallar için bir merkez olur. Hemen hemen her ürün ülkeye kaçak yollardan sokulabiliyordur.
KISA SÜREDE BANKA KURACAK HALE GELDİLER
Fridman ortakları German Khan ve Alexei Kuzmichev ile daha sonra bir deve dönüşecek olan Alfa Grup’u kurar. Alfa Grup bilgisayar, parfüm, sigara ve halı satarak işe başlar. Firma 1994 yılında bir banka kuracak hale gelir. Bu kadar kısa sürede bankanın nasıl kurulduğuna ilişkin dedikodular yükselir. Fridman ve ekibi Kremlin ile yakın ilişkileri olan eski devlet bakanı Pyotr Aven’i bankanın genel müdürü yaparak pürüzleri ortadan kaldırır.
Mikhail Fridman’ın ortak olduğu Alpha Bank’ın Belarus’un başkenti Minsk’teki merkez şubesi /Fotoğraf: Shutterstock
Fridman siyaset ile arasına her zaman mesafe koyduğunu iddia ederken, “Siyasete hiçbir zaman girmedik. Hükümete yakın olduk ama hiçbir zaman çok yakın olmadık” diyor.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Rusya’da ortaya çıkan otorite boşluğu mafya ile doldurulmuştu. Fridman mafyaya korunmak için para vermediklerini ancak polise ‘yardımda’ bulunduklarını anlatıyor: Mafyaya korunma parası vermedik ama polisin mobilyaya ihtiyacı oluyordu biz de onlara mobilya alıyorduk.
800 MİLYON DOLARA ALDILAR 26 MİLYAR DOLARA SATTILAR
Alfa Grup’un asıl büyük yükselişi ise petrol işine girmesiyle oldu. Hali hazırda petrol ticareti yapan şirket Sibirya’da bir petrol işletmesi olan TNK’yi 800 milyon dolara satın aldı.
Martin Fridman’ın ortağı German Khan/Fotoğraf: Shutterstock
TNK yıllar sonra olaylı bir birleşme ve ayrılık sonucu BP ile ortak oldu. Bu birleşmeden ayrılan Fridman ve ekibi ise 26 milyar dolar kazandılar!
BP yöneticileri Alfa ile anlaşmanın her zaman zor olduğunu iddia ediyordu. Öyle ki yönetim kurulu toplantılarına ortaklardan German Khan’ın silahla geldiğini ve batılı bir şirkete göre bu alışkanlığın oldukça tuhaf karşıladığı anlatılıyor.
TNK-BP/Fotoğraf: Reuters
TURKCELL YATIRIMI SERVETİNE KIYASLA KÜÇÜK
Fridman son birkaç yıldır yaşamını Londra’da sürdürüyor. 2016 yılında 90 milyon dolara satın aldığı Athlone evinde yaşıyor. Forbes’a göre 14,9 milyar dolarık kişisel serveti olan Fridman’ın Turkcell’e yaptığı yatırım servetine kıyasla oldukça küçük.
Rusya’yı terk etmesinin Putin ile bir gerilimden dolayı olup olmadığı sorusuna ise, “Rus iş insanları olarak küresel oyuncular olabildiğimizi göstermek ahlaki görevimiz” yanıtını veriyor.
ÇOCUKLARINA ŞİRKETİNDE İŞ VERMEYECEK
Her yaz Toskana’da tatil yapmayı seviyor. Çocukları dünyanın prestijli üniversitelerinde eğitim alıyor. Fakat hiçbirine LetterOne’da iş vermeyi düşünmüyor. Fridman, “Bir hanedanlık yaratma peşinde değilim” diyor…
Turkcell’in diğer ortağı LetterOne’ın kurucusu Mikhail Fridman’ın kısa hiyakesi böyle. Sıfırdan bir imparatorluk kuran Fridman’ın Turkcell’in geleceğini nasıl etkileyeceği merakla bekleniyor fakat şurası bir gerçek ki Varlık Fonu’nun ortağı çok ama çok güçlü bir partner…
*Haberdeki bilgilerin bir kısmı Financial Times’tan Guy Chazan’ın 2016 yılında Fridman ile gerçekleştirdiği röportajdan alınmıştır. Bilgilerin diğer kısmı da Fridman’ın şirketlerinde yer alan özgeçmiş bilgilerinden derlenmiştir.
