Sorularla Covid Aşısı / Haberin Peşinde Urfa
İç Hastalıklar için bilgi mi arıyorsunuz? Sorularla Covid Aşısı makalesine göz atın ve İç Hastalıklar hakkında daha fazla bilgi edinin
1.Koronovirüsler nedir? Neden önemlidir?
İnsanlık var olduğu sürece virüslerin enfeksiyon yapmaları riski vardır. SARS-CoV-2 virüsünün insan yapımı bir virüs olduğunu ileri süren komplo teorileri ortalıkta dolaşmakta. Bunun doğru olmadığı , genom diziliminin doğal olduğu ve insan eliyle yapılamayacak düzeyde iyi dizayn edilmiş bir virüs olduğu ispatlanmıştır. Bu tür komplo teorileri hastalıkla mücadele enerjisini, disiplinini azaltmaktadır. Tarihte viral pandemi yapan pek çok salgın görülmüştür. 1918-1920 yılları arasındaki İspanyol gribinde 50 milyon insan ölmüştür.
Koronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. Bu aileden olan SAR-CoV-2 virüsü Yeni Koronavirüs Hastalığına (COVID 19) neden olur. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde 2019 yılı Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada görüldü. İlk olarak 13 Ocak 2020’de tanımlandı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 11 Mart 2020’de, yeni koronavirüs salgınını (COVID 19) PANDEMİ olarak tanımlanmıştır. İnsanlarda bir viral salgının pandemi olarak tanımlanabilmesi için kabaca 3 ölçüt olmalı: 1.yeni bir virüs olmalı, 2.insandan insana kolay ve sürekli bir şekilde bulaşmalı, 3.çok sayıda ülkeyi etkilemeli. Bu tanımlara uyduğu için PANDEMİ olarak tanımlanmıştır.
Türkiye’deki ilk tespit edilen COVID-19 vakası Sağlık Bakanlığı tarafından 11 Mart 2020 tarihinde açıklandı. Bu tarih, aynı zamanda DSÖ tarafından pandemi ilan edilen tarih oldu.
1 Mart 2021 tarihi itibari ile tüm dünyada 114 milyon COVID 19 hastası ve 2,53 milyon ölüm olmuştur. Ülkemizde: 2,69 milyon COVID 19 hastası ve 28,5 bin ölüm olmuştur.
2. COVID-19 enfeksiyonu nasıl seyretmektedir?
Hastalık, genellikle 60 yaş ve üzerindeki kişileri daha fazla etkilemektedir. Çocuklarda hastalık nadir ve hafif görülmektedir. Çocuklarda şimdiye kadar ölüm görülmemiştir. Ama her yaş grubunda görülüp ölümcül sonuçlara neden olmaktadır.
– Vakaların yüzde 80’i hastalığı hafif geçirmektedir.
– Vakaların %20’si hastane koşullarında tedavi edilmektedir.
– Ölüm oranı %2 dir.
3. Hastalıktan En Çok Etkilenen Kişiler kimlerdir?
– Sağlık çalışanları : en yüksek riskli grup, ülkemizde PCR pozitifliği %30 lara ulaşmış durumda
– 60 yaş üstü olanlar
– Ciddi ilave kronik tıbbi rahatsızlıkları olan insanlar: Kalp hastalığı, Hipertansiyon , Diyabet, Obezite, Kronik Solunum yolu hastalığı , Kanser , böbrek hastalığı
-Toplu yerde yaşayanalar: okullar, kışlalar, cezaevleri , bakım yurtları
4.Hastalığın yayılmasının önlenmesi için neler yapılmalı?-Kişisel tedbirler: maske, mesafe, hijyen
-Toplumsal: aşılama
5. Aşı Nedir, Nasıl Etki Eder?
İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma özelliklerinden arındırılarak, zayıflatılarak ya da bazı mikropların salgıladığı toksinlerin etkileri ortadan kaldırılarak geliştirilen biyolojik ürünlere aşı denir. Aşı, sağlam ve risk altındaki kişilere uygulanır. Vücut bu şekli ile kendisine zarar vermeyen mikrop ya da toksinleri tanır ve onlara karşı bir savunma geliştirir. Böylece daha sonra gerçek mikropla karşılaştığında; önceden geliştirilmiş savunma sistemi ile savaşır ve kişi hastalığa yakalanmaz. Bu kişi artık o hastalığa karşı bağışıktır. Aşı ;sağlıklı kişide hastalık YAPMAZ.Bu nedenle hastalıktan korunmada en önemli silahımız aşıdır.
6.Kaç çeşit COVID 19 aşısı vardır?
3 yöntemle üretilen aşılar mevcuttur:
1.İnaktif aşı: Aşı formülüne virüsün zayıflatılmış, etkisi azaltılmış bir versiyonu konuluyor. Virüsün zayıf haliyle karşılaşan vücudun bağışıklık sağlayacak savunmaları geliştirmesini amaçlayan bu türden aşılara “inaktif aşı” adı veriliyor.
2. mRNA aşıları: RNA gibi genetik yapı taşları içeren aşı formülleri geliştiriliyor. Bu aşılar virüsten alınmış genetik bileşenlerle bağışıklığa yardımcı bazı enzimleri harekete geçirmeyi ve hücre düzeyinde bağışıklık tepkilerini uyandırmayı amaçlıyor.
3. Vektör aşılar:virüs türlerinden hedef virüse genetik bileşenler ekleniyor. Virüs vektörleri, başka bir virüsün zayıflatılmış ve kendini çoğaltmayan versiyonuna aktarılan virüs bileşenleri aracılığıyla vücutta bağışıklık tepkisi yaratmayı hedefliyor.
Aşı olanlar burun mukozasında hastalığı taşıyabilirler. Bu nedenle maske, mesafe gibi konulara dikkat etmesi gerekir. Aksi halde kendisi hasta olmadan yakınlarına bulaştırırlar.
7.COVID-19 Aşısı Sonrası Yan Etkiler nelerdir?
Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafiftir. Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir. Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabilmektedir.
Yan Etkilerle Karşılaşıldığında Yapılacaklar:
•Aşı uygulanan bölgede ağrı/şişlik/kızarıklıkta : soğuk uygulama ve parasetamol tablet kullanılabilir
• Yorgunluk:İstirahat ve yeterince sıvı alımı
• Hafif ateş, titreme : İstirahat , yeterli sıvı alımı, parasetamol tablet
• Baş ağrısı , kas-eklem ağrıları: parasetamol
• Kusma, ishal : Bol sıvı takviyesi gerekirse serum verilebilir.
8.Covid 19 aşısı nerelerde yapılıyor?
Aile Sağlığı Merkezleri , kamu ve üniversite hastaneleri ve özel hastanelerde oluşturulan Covid-19 aşı uygulama birimlerince yapılmaktadır. Aşısı yapılan her vatandaşımız olası yan etkilerin gözlenmesi için aşı yapıldıktan sonra en az 30 dk kadar bekletilmektedir.
2. Aşı: ilk aşıdan 30 gün sonra yapılmaktadır.
9.COVID-19 Aşısı Ulusal Uygulama Stratejisi nedir?
Sağlık bakanlığı aşı uygulanacak vatandaşlarımızı öncelik sırasına göre gruplara ayırarak 4 aşamada aşılama planlaması yapmıştır
Aşılama sırasında aşağıdaki sıralamaya göre sırası ile aşılama yapılmaktadır.
1.Aşama:
A.sağlık çalışanları
B.Yaşlı, koruma evlerinde kalanlar ve çalışanları
C.65 yaş üstü bireyler (sırayla 90 y üstünden başlamak üzere 5 er yaş düşerek azalıyor)
2.Aşama:
A.Hizmetin sürdürülebilmesi için öncelikli sektörler (MSB, içişleri bakanlığı, kritik görevlerdeki personel, zabıta-özel güvenlik, Adalet bakanlığı, cezaevleri, Öğretmenler ve öğretim üyeleri, gıda sektörü çalışanları, taşımacılık sektörü çalışanları
B. 50-64 yaş arası vatandaşlarımız
3.Aşama:
A.kronik hastalığı olanlar (A1:40-49 yaş, A2:30-39 yaş,A3:18-29 yaş)
B.Diğer gruplar (B1:40-49 yaş, B2:30-39 yaş, B3:18-29 yaş)
4.Aşama:
Aşılama sırası geldiğinde yaptırmayanlar
10.Kimlere Covıd 19 aşısı yapılmaz?
* Aşının içeriğinde bulunan herhangi bir maddeye karşı alerji/anafilaksi öyküsü bulunması durumunda aşı uygulanması önerilmemektedir.
*yüksek ateş (38ºC ve üzerinde), tablosu netleşmemiş hastalık ve kronik hastalıkların atakları sırasında aşının uygulanmasının bir süre (15 gün kadar) ertelenmesi önerilmektedir.
* Grip ve/veya zatürre aşısı olduktan en az 2 hafta sonra aşı yapılabilir
*Öncesinde COVID-19 geçirmiş ve sistemde pozitif PCR testi olan kişilerde; hastalığı geçirdikten 6 ay sonra aşı uygulanabilecektir. Sağlık çalışanları yüksek risk grubunda olduğundan dolayı bu kuraldan muaf tutulmuşlardır.
* Emzirme döneminde inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19’u ağır geçirme riski yüksek olan emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir.
* Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu tarafından belirlenmiş öncelikli risk grubunda 18 yaş altındaki kişiler yer almadığından şu an için çocuklara COVID-19 aşısı uygulanmamaktadır.
* Temaslı kişiler karantina sürecini tamamladıktan sonra öncelikli risk grupları içinde yer alıyorsa aşı olabilirler.
*Türkiye’de çocukluk aşıları dâhil, aşı uygulaması zorunlu değildir. Aşı olmak, kişinin topluma karşı sorumluluğudur.
