Rusya krizinde finansal sistem yaptırımları konusu / Haberin Peşinde Urfa
rusya-krizinde-finansal-sistem-yaptirimlari-konusu-35944
Finansal sistem yaptırımları… Jeopolitik durum hızlanırsa Rus varlıklarından ve dolaylı etkiler üzerinden EM sepetinden bir kaçışa sahne olacağı ortada. Temel etken ise, mevcut durumun ne derece ilerletilebileceği üzerinden değerlendirilmek durumundadır. Daha önceki analizlerde, varlık dağılımı ve finansal piyasa ekseninde riskleri değerlendirirken, burada ise küresel finansal sistem üzerinden uygulanabilecek yaptırım etkilerine bakacağız.
Yaptırımlarda SWIFT seçeneği… Rus bankalarının SWIFT küresel ödeme sisteminden çıkarılması düşünülüyor. Batılı ülkeler, herhangi bir işgal durumu olursa hangi ekonomik ve finansal yaptırımların geri dönüş etkisi olmadan Rus ekonomisini etkileyeceğini değerlendirecektir. En efektifi SWIFT olarak düşünülüyor, ki 2014’te benzer Ukrayna krizi ve yaptırımlar söz konusu olduğunda Rusya bazı ülkelerle SWIFT’e alternatif SFSP adı verilen bir sistem üzerinde çalışmalar yapmıştı. Hem Rusya hem de Ukrayna ile sınır komşusu olan Belarus, ileride daha fazla sorun olabileceğine dair belki de önceden uyarıda bulunarak, kendi finansal sistemlerini SWIFT ağından ayırma ve bunun yerine Rusya’nın Finansal Mesajların Transferi Sistemi (SPFS) alternatifine bağlama sürecini başlattı.
SWIFT nedir? Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication’ın kısaltması olan SWIFT; bankacılık işlemlerinde “özellikle uluslararası işlemlerde” yabancı para cinsinden elektronik fon transferi için standart sağlayan bir kod sistemi. Bu sistem sayesinde tüm dünyada bankalar arasında “elektronik fon transferi standardı” sağlanmaktadır. SWIFT, bankalar arası ödeme transferlerinin çok kısa sürede gerçekleşmesini sağlar. Yurt dışı veya yurt içinde yapılan döviz transferlerinde yurt dışı hesap muhabirlerinin görev aldığı SWIFT ödeme sistemi kullanılmaktadır. Sistem ayrıca BIC (Banka Tanımlayıcı Kodları) kodu sayesinde her bankayı tanımlar.
SWIFT’e alternatif SPFS, farkları ve teknik altyapıları… Rusya’nın SPFS’si SWIFT’den üç kat daha ucuz olsa da, ağın kendisi yalnızca hafta içi çalışma saatlerinde çalışır ve mesajları 20 kb ile sınırlıdır. Bu arada SWIFT, 7/24 çalışır ve ağı üzerinden 10mb iletilmesine izin verir. SPFS, SWIFT’in Rusya’daki karşılığıdır ve ABD hükümetinin Rusya’yı SWIFT sisteminden ayırmakla tehdit etmesinin ardından 2014’ten beri Rusya Merkez Bankası tarafından geliştirilmiştir. Mart 2018 itibariyle, 400’den fazla Rus kuruluşu (çoğunlukla bankalar) ağın bir parçası. Bu, SPFS sisteminin Rusya içi işlemleri desteklediği anlamına gelir, ancak herhangi bir SWIFT bağlantısının kesilmesiyle ilgili sorun, uluslararası bağlantının olmaması olacaktır. O zaman bu, Rusya’nın SPFS’yi diğer sistemlerle ne kadar hızlı entegre edebileceği ve ABD’nin SPFS’ye bağlanan ülkelere de yaptırımlar uygulayıp uygulamayacağı sorusu haline geliyor. SWIFT sisteminde dolar ile işlem yapıldığında bu işlemlerin otomatik olarak ABD sisteminden geçmesi gerekmektedir. Bu, ABD’nin işlemleri izlemesinin ve para transferlerine müdahale etmesinin önünü açıyor.
Aslında, Rus SPFS ağını Çin merkezli Sınır Ötesi Bankalar Arası Ödemeler Sistemi (CBIBPS) ile entegre etme planları varken, Rus hükümeti de SPFS’yi Türkiye ve İran gibi gelişmekte olan ülkelere yaymak için görüşmelerde bulunuyor. 2019’dan bu yana, SPFS’yi Çin, Hindistan, İran’daki diğer ülkelerin ödeme sistemlerine ve ayrıca Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan’ı içeren Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) içindeki ülkelere bağlamak için birçok anlaşmaya varıldı. EAEU’nun ayrıca Sırbistan, Singapur ve Vietnam ile Serbest Ticaret Anlaşmaları vardır ve diğer birçok anlaşma beklemededir. 2020 sonunda Ermenistan, Belarus, Almanya, Kazakistan, Kırgızistan ve İsviçre’den 23 yabancı banka SPFS’ye bağlandı.
Ek bir bilinmeyen, Rus SPFS sisteminin Çin’in CBIBPS’si gibi diğer sistemlerle tam olarak ne kadar hızlı ve ne kadar kapsamlı bir şekilde entegre edilebileceğidir. ABD istihbaratı – Afganistan’daki farkındalık eksikliğine dayanarak, SPFS’nin uyum sağlama yeteneğini de hafife almış olabilir. Bu da ihtimal dahilinde elbette.
Sonuç? 2014’te finansal ve ekonomi alanına yoğunlaşan yaptırımlar, Rusya’yı pek de geri çekmemişti ve Rusya o günlerde olduğundan daha ileride bir konumda. Hatırlayacak olursak, o dönemde de birkaç hükümet yetkilisi ve oligarkların gerek mal varlıklarına, gerekse de para hareketlerine ilişkin bazı kısıtlar söz konusu olmuştu. Benzer sistematiğin devreye sokulmasını bekleyebiliriz, ancak SWIFT’ten çıkarılmak aslında Rusya için, benzer şekilde ABD ile çatışan ve aslında Amerikan finansal sisteminin denetiminden, kontrolünden geçmek istemeyen ülkelerin daha fazla SPFS gibi alternatif bir sistemin içine girmeyi değerlendirmesine de yol açabilir. ABD’nin ise böyle bir duruma karşı, SPFS’i seçen ülkelere de yaptırım uygulamak gibi bir seçeneği değerlendirmesi beklenebilir.
Aslında Rusya ve Çin başta olmak üzere birçok ülke ticari ilişkiler açısından da alternatif finansal sistem ödemesini entegre etme çabasındalar, hatta birçok ülkenin yerel paralarla ticarete kayması da aslında sistemde dolar dolaşımını ve konvertiliteyi azaltma anlamında motivasyon konusu. Olay aslında, yeni finansal sistem devinimi ya da birçok ülkeyi içine alacak finansal sistem krizi şeklinde sonuçlarla tezahür edebilir. Kanımca, tüm ödeme sistemlerini ayırmak keskin bir bıçak gibi olacaktır. Küresel finansal sistem yeterince entegre, ve böylesine bir yaptırım sadece Rus bankalarının değil aynı zamanda Batılı finansal sistem oyuncularının da işlerini ve ticari ilişkilerini zorlaştıracak, aynı zamanda alternatif araçlar üzerinden sistemdeki dolar dolaşımını azaltarak, yerel paraların dolara çevrilmesini de azaltacaktır. Sonuçta, küresel ticarette hala hard currency kullanımı hakim ve bu hard currency de aslında çoğunlukla dolar. Doların, konjonktürel olarak hala değişen Fed beklentileri nedeniyle daha fazla talep görmesi ihtimali bulunuyor.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı
