Piyasa serbest bozgunculuk suçtur

Necla KOLBUKEN 4 Aralık 2021, 06:02 yayınlandı

Piyasa serbest bozgunculuk suçtur / Haberin Peşinde Urfa

Faizlerin düşürülmesine karşı çıkan döviz lobisinin piyasa bozucu davranışları, ihtiyacı olmadığı halde ürün stoklamakla aynı ekonomik suç kapsamına giriyor. Piyasa bozucu davranışlarda bulunanlara ağır cezalar veren ABD ve Avrupa 2013 yılından bu yana döviz karteli oluşturma suçu işleyen bankalara 11 milyar dolar ceza kesti. Türkiye’deki döviz kartelinin de cezasız kalmaması gerektiği belirtiliyor.

Dünya koronavirüs salgınının etkilerinden kurtulmaya çalışırken, ülke ekonomileri yüksek enflasyon riskiyle kıvranıyor. Üretim, tedarik ve lojistik zincirlerinde önemli kırılmalarını yaşandığı salgın ortamında öne çıkmayı başaran Türkiye, yurt dışından gelen talepleri yetiştirmek için yeni yatırıma ihtiyaç duyuyor. Bu tarihi fırsatı kaçırmamak adına Merkez Bankası’nın üç ayda yaptığı 400 baz puanlık faiz indirimi, ticari kredilerde etkisini göstermeye başladı. İş dünyasının finansman maliyetlerini düşüren faiz indirimine üç kamu bankası kredi maliyetlerini düşürerek destek verdi. Ancak özel bankaların ağız birliği yapmışçasına faiz indirmemekte direnmesi dikkat çekiyor.

FAİZ DÜŞÜNCE DOLARA SALDIRDILAR

Eylül ayından önce Merkez Bankası’ndan yüzde 20,88 faizle para alan bankalar, politika faizindeki düşüşün ardından şimdi yüzde 16 faizle para alabiliyor. Dört ay öncesine göre daha düşük maliyetle paraya ulaşan özel bankaların, bu indirimi kredilere yansıtmadığı görülüyor. Bankacılığın en önemli fonksiyonu olan kaynakların ekonomiye yönlendirilmesini kısıtlayan bazı özel bankalar, piyasadan topladıkları kaynakları yatırım, üretim ve ticarete kullandırmak yerine dolar ve faize yatırması dikkat çekiyor.

PİYASA BOZUCU DAVRANIŞLAR

Dolar ve avro kitlesel bir talep oluşmasına neden olan bu durum, dövizde kara borsaya neden oldu. Piyasa bozucu davranış olarak nitelendirilebilecek kur spekülasyonu sonucu Türk Lirası’nda oluşan değer kaybı kitlesel bir mağduriyete dönüştü. Enflasyonu arttırdığı için vatandaşın alım gücünü düşüren bozguncu davranışların, ihtiyacı olmadığı halde ürün stoklamakla aynı ekonomik suç kapsamına girdiği ifade ediliyor.

FİNANS MARKETTEKİ KARTELE KİM DUR DİYECEK?

Bazı özel bankaların, serbest piyasa şartlarında şekillenmesi gereken kredi faizlerini düşürmek yerine; karteli andıran bir toplu davranışla faizleri yüksek tutma girişimi de ülke ekonomisine büyük zarar veriyor. Türkiye’deki finans marketinde olup bitenler karşısında düzenleyici ve denetleyici kurumların neler yaptığı merak ediliyor.

Döviz lobisine en büyük ceza
ABD’de kesildi: 5.8 milyar $

Finans manipülasyonu yaptıkları için bankacılık devlerine en büyük ceza 2015’te ABD’de verildi. ABD Adalet Bakanlığı; dünyanın en büyük bankaları arasında yer alan Citicorp, JPMorgan Chase & Co., Barclays ve Royal Bank of Scotland’a toplam 5.8 milyar dolarlık ceza ödetti. Bu cezayı alan bankaların çalışanlarının sanal chat odalarında gizli konuşmalar yaptıkları ve bazı para birimlerinin alış ve satışında ortak hareket ettiklerini tespit edilmesi sonucu ilgili ceza kesilmişti.

8 yılda 11 milyar dolar ceza aldılar

Avrupa ve ABD’de piyasa bozucu davranışlarda bulunan bankalara ağır cezalar veriliyor. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, son yıllarda peş peşe cezalar kesti. Birliğin rekabet kurallarına aykırı davranışları affetmeyen Avrupa Birliği Komisyonu, son olarak beş bankaya önceki gün ceza kesildi. ABD ve Avrupa’daki düzenleyici kurumlar tarafından 2013 yılından bu yana döviz ve hisse senedi karteli oluşturma suçu işleyen bankalara verdiği cezaların toplamı 11 milyar doları aşıyor.

Avrupa Birliği ve ABD affetmiyor

-Döviz piyasasında spot işlemlere yönelik kartel soruşturmalarının tamamlayan Avrupa Birliği 5 bankanın uluslararası döviz piyasalarında kartel oluşturduğunu belirledi. Barclays, RBS, HSBC ve Credit Suisse’e 344,4 milyon avro para cezası verdi.
-Avrupa Birliği; JPMorgan, Barclays ve Citigroup’un da aralarında bulunduğu 5 bankayı döviz işlemlerinde kartel oluşturdukları gerekçesiyle Mayıs 2019’da 1 milyar 7 milyon avro para cezasına çarptırdı.
-Yine Avrupa Komisyonu, 2014 yılında ise Citibank UBS, HSBC, JP Morgan bankalarına toplam 1.4 milyar dolar ceza kesti.
-Citibank ayrıca 2018’de JP Morgan ve Bank of America ile birlikte 4.3 milyar dolar cezaya çarptırıldı.
-BNP Paribas ise 2017’de ABD Merkez Bankası tarafından yakalanmış ve 350 milyon dolar ceza kesilmişti. Aynı bankaya yine AB Komisyonu tarafından ‘dövizde hile’ cezası kesilmişti.
-Avrupa Birliği Komisyonu, Nisan 2021’de yatırım firmaları Bank of America Merrill Lynch, Credit Agricole, Credit Suisse ve Deutsche Bank’ın tahvil ticaretinde Kartel oluşturduğu gerekçesiyle 28 milyon avro ceza verdi.

Türkiye,ABD,Avrupa,Faiz