Para arzı ve kredi patlamasına zorunlu fren / Haberin Peşinde Urfa
TL’deki rekor değer kaybının ve enflasyon beklentilerinin daha da bozulmasının ardından para musluklarını kısılmaya başlandı. Bazı haftalarda 35 milyar TL’yi bulan kredi artışları, geçen hafta 5 milyar TL’nin altına düştü. Ortalamada geçen aylarda yüzde 10’un altına gerileyen tüketici kredisi faizleri yüzde 14’ün üzerine fırladı. Sene başından bu yana 520 milyar TL artan para arzı, 14 Ağustos haftasında düşüşe geçti. 25 gelişen ülkede yılbaşından bu yana para arzı ortalama yüzde 10 artarken Türkiye’de bu oran yüzde 68’le rekor seviyeye yükselmiş ve Türkiye açık ara farkla ilk sırayı almıştı.
Salgın döneminde açılan para muslukları, TL’nin dolar karşısında rekor düşük seviyeye gerilemesinin ve enflasyonda beklentilerin bozulmasının ardından kısılmaya başlandı.
Kamu bankaları dahil bankacılık sektörü kredilerde frene basarken, Merkez Bankası’nın (TCMB) bankaları fonlama faizlerinin yükselmesine paralel olarak kredi faizleri de hızla artıyor.
KREDİ MUSLUĞU KISILIYOR
Salgın döneminde kamu bankalarının öncülüğünde Türkiye’de kredi patlaması yaşanmıştı. TCMB’nin enflasyonun çok altında eksi reel faizle bankaları fonlaması sayesinde bankalar görece düşük faizle kredi dağıtmıştı.
Öyle ki, 2019’un tamamında 206 milyar TL artan kredi hacmi, 2020’nin başından 20 Ağustos’a kadar olan dönemde 600 milyar TL ile rekor seviyede arttı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, bazı haftalarda TL kredilerdeki artış 35 milyar TL’yi buldu.
Ancak 14-20 Ağustos döneminde TL kredilerdeki artış sadece 3,8 milyar TL oldu.
Ekonomide yatırımlar ve tüketim, kredi büyümesine bağımlı olduğu için kredi artış hızındaki yavaşlamanın ekonomide de yavaşlamaya neden olması bekleniyor.
KREDİ FAİZLERİ ARTIYOR
Döviz kurlarındaki rekorların ardından TCMB’nin piyasaya sunduğu parayı azaltması ve örtülü faiz artışına gitmesi, kredi faizlerini de artırıyor.
TCMB’nin piyasaya sağladığı ortalama fonlama faizi 16 Temmuz’da politika faizinin 90 baz puan altına yani %7.34’e kadar gerilemişti. Ancak 1 hafta vadeli repo ihalelerini durduran banka, diğer fonlama kanallarını kullanarak ortalama fonlama faizini dün itibarıyla % 9,7 seviyesine kadar yükseltti. Ortalama fonlama faizinin yakın zamanda çift haneye yükselmesi bekleniyor.
TCMB verilerine göre, 24 Nisan haftasında yüzde 9,75’e kadar gerileyen bankalarca açılan tüketici kredilerine uygulanan ağırlıklı ortalama faiz, 14 Ağustos haftasında yüzde 14,19’a kadar fırladı. Piyasan gelen veriler, aradan geçen 12 günlük sürede bu oranın artmaya devam ettiği yönünde.
Ticari kredilerde de temmuz ortasında yüzde 8,15’e kadar gerileyen ortalama kredi faizi, 14 Ağustos haftasında yüzde 13,03’e yükseldi.
Konut kredilerinde de haziran sonunda yüzde 9,01’e kadar gerileyen ortalama faiz, 14 Ağustos haftasında yüzde 9,99’a yükseldi.
PARA ARZINDA REKORDAN DÜŞÜŞE
TCMB verilerine göre, M1 para arzı, yani dolaşımdaki para ve bankalardaki vadeli mevduatın toplamından banka kasalarında bekleyen nakit paranın çıkarılmasıyla elde edilen rakam, bu yıl rekor seviyede arttı.
Yılbaşında 700 milyar TL olan bu rakam, 1 trilyon 223 milyar TL’ye kadar ulaşarak büyük bir artış kaydetti.
Öyle ki, Bloomberg geçen hafta, gelişen ülkeler arasında yılbaşından bu yana en fazla para arzı (M1) artış oranının açık ara farkla Türkiye’de olduğunu yazdı. Türkiye’de bu rakam yüzde 68’e ulaşırken, ikinci sıradaki Arjantin’de yüzde 44 olmuştu. Gelişen ülkelerde para arzındaki ortalama artış yüzde 10,6 olmuştu.
7-14 Ağustos haftasında ise bu para arzı, 3 milyar TL azalarak 1 trilyon 220 milyar TL’ye geriledi.
