Kriz kâhini Roubini doları zayıf ve güçlü kılan faktörleri yazdı / Haberin Peşinde Urfa
2008’de ABD başlayan küresel krizi iki yıl önce tahmin eden ve “kriz kâhini” olarak anılan Nouriel Roubini, doların kısa ve uzun vadedeki olası geleceğine dair çarpıcı bir yazı kaleme aldı. Doların son dönemde önde gelen para birimleri karşısındaki değer kaybının nedenlerini sıralayan ve kısa vadede doların küresel rezerv para olarak konumunun değişmeyeceğini belirten Roubini, uzun vadede ise durumun karmaşık olduğunu, Çin Yuan’ının doların yerini alabileceğini belirtti.
2008 krizinden iki yıl önce ABD’de ev kredilerinin geri ödemelerinde sorun olduğunu tespit ederek küresel ekonomik krizi tahmin eden isimlerden biri olarak tarihe geçen Prof. Dr. Nouriel Roubini, doların küresel egemenliğine dair çarpıcı bir yazı kaleme aldı.
“Yüce dolar düşüyor mu?” başlığıyla Project Syndicate sitesinde önceki gün yayımlanan yazıda, ABD dolarının son dönemde dünyanın önde gelen para birimleri karşısındaki sert düşüşünün, onun temel küresel rezerv para rolünü kaybedileceği endişelerine neden olduğu hatırlatıldı.
Roubini, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) doların daha fazla değer kaybetmesine neden olabilecek agresif parasal genişlemesine ek olarak altın fiyatlarının ve enflasyon beklentilerinin yükseldiğine dikkat çekti.
“KISA VADE İÇİN YORUMLAR ABARTILI”
Doların erken ölümü yönündeki yorumların çok abartılı olduğunu ve son değer kaybının daha kısa vadeli konjonktürel nedenlerden kaynaklandığını belirten Roubini, uzun vade içinse durumun daha karmaşık olduğunu söyledi.
“Doların hem güçlü hem de zayıf yanları var. Zamanla bunlar onun küresel pozisyonunun altını oyabilir de oymayabilir de” diyen Roubini, kısa vadede en başta gelen olumsuz faktörün Fed’in ultra gevşek para politikası olduğunu dile getirdi.
“Doların risk iştahınının fazla olduğu dönemlerde zayıflama eğiliminde” diyen Roubini’nin yazısından diğer satır başları şöyle:
“SALGINLA MÜCADELEDEKİ BAŞARISIZLIK DA DOLARI ZAYIFLATIYOR”
* Bazı gelişmiş ve gelişen ülkeler, corona virüsü salgınınıyla mücadele ABD’den çok daha iyi iş çıkarıyor, bu da o ülkelerde ekonomik toparlanmanın daha güçlü olacağının işareti. ABD’de halk sağlığı konusundaki hatalar ve bağlantılı ekonomik kırılganlıklar, doların zayıflığını daha da artırıyor.
* ABD’nin dış açığı son yıllarda arttı, faiz oranları da bu açığı sermaye akışıyla finanse etmek için yeterli yükseklikte değil ve ABD’nin ticari rekabetçiliğini güçlendirmesi için dolarda değer kaybı gerekliydi. ABD’de korumacılığa dönüş de rekabetçiliği artırmak için de daha zayıf dolar tercih edildiğine işaret ediyor.
* Pandemide ilk dalga kontrol altına alınmaz ve etkili bir aşı bulunmadan önce ikinci dalga ekonomik toparlanmaya darbe vurursa, V yerine U şeklinde iki dipli bir toparlanma olur, bu durumda da kısa vadede doların tekrar güçlenmesi gündeme gelebilir.
DOLARIN GÜÇLÜ YANLARI
* Orta ve uzun vadede birçok faktör, doların küresel hegemonyasını korumasını sağlayabilir. Dolar, esnek döviz kurları, sınırlı sermaye kontrolleri, derin ve likit tahvil piyasalarının geniş tabanlı sisteminde faydalanmaya devam edecek.
* Dahası, ödeme, hesap ve değerleme aracı olarak belirgin şekilde alternatif bir para birimi yok.
* ABD’nin yerini almak isteyen herhangi bir ülke, güçlü bir para birimi ve büyük cari açık gerçekten ister mi? Ekonomik büyümenin ihracat merkezli olduğu Avrupa, Japonya ya da Çin için bu senaryo pek çekici görünmüyor.
* Mevcut koşullarda ABD’nin, özel ve kamu yatırımcılarının portföylerinde isteyeceği güvenli uzun vadeli tahviller için büyük ayrıcalığını korumaya devam edecek gibi görünüyor.
DOLARIN KÜRESEL POZİSYONUNUN ALTINI OYABİLECEK FAKTÖRLER
* ABD, büyük bütçe açıklarını parasallaştırmaya ve böylece büyük dış açıklarını körüklemeye devam ederse, enflasyondaki bir yükseliş nihayet doların itibarını zayıflatabilir ve bir rezerv para olarak çekiciliğini zayıflatabilir. ABD’deki mevcut ekonomik politikalara bakılırsa, bu risk artıyor.
* Bir diğer faktör, ABD’nin jeopolitik hegemonyayı kaybetmesi riski. Bu kadar çok ülkenin doları ilk sırada kullanmasının temel nedenlerinden biri, bu hegemonya. Hegemonya sahibi ülkenin para birimi, küresel rezerv para oluyor, bu konuda değişen bir durum yok. 16. yüzyılda İspanya, 17. yüzyılda Holland, 18. yüzyılda Fransa ve 19. yüzyılda Britanya için bu durum geçerliydi. Birçok kişinin dediği gibi bu yüzyıl Çin yüzyılı olursa, yuan yükselirken dolar düşebilir.
“YAPTIRIM SİLAHI OLARAK KULLANILMASI GEÇİŞİ HIZLANDIRABİLİR”
* Doların ticarette, finansta ve teknolojide bir yaptırım silah olarak kullanılması, geçişi hızlandırabilir. ABD’de kasımda yeni bir başkan seçilse bile, bu tür politikaların devam etmesi muhtemel çünkü ABD ile Çin arasındaki Soğuk Savaş uzun dönemli ve ABD’nin Çin ve Rusya gibi stratejik rakipleri ile müttefikleri şimdiden, yaptırıma uğrayabilecek olan dolar cinsi varlıklar yerine çeşitlendirmeye gidiyor.
* Öte yandan, Çin, kendi döviz kurunda esnekliği artırıyor, kademeli olarak sermaye kontrollerini azaltıyor ve daha derin tahvil piyasası yaratıyor. Bu da döviz rezervlerine dahil etmek dahil yuan’ın ödeme, hesap ve değer birimi olarak kullanımı açısından ticaret ve yatırım partnerlerini memnun ediyor.
“ÇİN ALTERNATİF GELİŞTİRİYOR”
* Çin, batı merkezli ödeme sistemi Swift’e alternatif geliştiriyor ve uluslararası alanda kullanılabilecek bir dijital yuan üzerinde çalışıyor. Kendi teknoloji devleri, Alipay ve WeChat Pay gibi kendi devasa e-ticaret ve dijital ödeme platformlarını yaratıyor. Diğer ülkeler, bu araçları kendi para birimlerine uyarlayabilir.
* Özetle şu an için doların konumu güvenli ancak önümüzdeki yıllar ve on yıllar için ciddi meydan okumalarla karşı karşıya. Evet, Çin’in ne ekonomik sisteminin (finansal kontrollerin yer aldığı devlet kapitalizmi) ne de teknokratik-otoriter siyasi rejiminin Batı’da ciddi bir cazibesi var. Ancak birçok gelişen ve daha az demokratik ülke için Çin modeli şimdiden çok çekici olmaya başladı.
* Çin’in ekonomik, finansal, teknolojik ve jeopolitik gücü artıkça, para birimi dünyanın çok daha fazla bölgesinde ilerleme kaydedebilir.
