Kim bu kredi notçuları? / Haberin Peşinde Urfa
Türkiye yine kredi derecelendirme kuruluşlarını konuşuyor… Moody’s cuma gecesi sürpriz bir şekilde Türkiye’nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviyenin beş kademe altı olan B2’ye düşürdü. Cumhurbaşkanı Erdoğan karara tepki gösterirken notu ‘yok hükmünde’ olarak tanımladı. Peki ya bu kredi derecelendirme kuruluşları kim? Ne zaman kuruldular? Ne işlevi görüyorlar? ABD ile hangisi neden davalık oldu?
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları, ülkelerin ve şirketlerin profillerini çıkararak bu ülkeye yatırım yapmak isteyen kişilere rehber hazırlıyor. Örneğin bir şirkete ortak olmayı düşünen bir yatırımcı kredi notuna ve şirketle ilgili hazırlanan raporlara göz atıyor, böylece daha önce detaylı olarak incelemediği şirketin borçları ve kasadaki nakit durumuna ilişkin fikir ediniyor.
Özellikle ülkeleri iyi tanımayan yabancı yatırımcılar için bu kredi notları oldukça önemli. Kredi notlarını ikinci el otomobil almak isteyen birinin eksper raporları gibi düşünebilirsiniz.
Örneği Fitch’te notu AAA olan bir ülke notu C olan bir ülkeye göre daha yatırım yapılabilir gözüküyor. Bu yüzden uluslararası yatırımcıların dolayısıyla da hükümetlerin nazarında kredi notları çok önemli. Hal böyle olunca son yıllarda krize giren Türkiye ekonomisi için de Fitch, S&P ve Moody’s gibi kurumların verdiği kredi notları oldukça önemli. İç siyasette politikacılar bu notların çok bir anlamı olmadığını söylese de özellikle yabancı yatırımcılar Türkiye’ye ilişkin kararlarında bu notları yakından takip ediyor.
Kredi notu veren bu kurumların verdiği skorlar sadece Türkiye’de değil dünya siyasetinde de tartışılıyor.
Kredi derecelendirme kuruluşlarının tarihi 20. yüzyılın başına kadar gidiyor. ABD’de faaliyetlerine başlayan şirketler daha sonra dünyaya açıldı. İşte kredi derecelendirme kuruluşlarının kısa tarihi…
MOODY’S
John Moody 1900 yılında ABD’deki büyük şirketler ve hükümet kurumlarının özeliklerini geleceğe yönelik performans tahminlerini Moody’nin Sanayi ve Çeşitli Güvenlikler isimli kitabında topladı. Kitaptaki bilgiler şirketlerin hisse ve satış rakamlarını içeriyordu. Kitap kısa süre içerisinde büyük başarı gösterdi ve ilk iki ayda tükendi. 1903 yılına gelindiğinde Moody ABD’de ünlü bir otorite haline gelmişti. Bu başarısına rağmen 1907’ye gelindiğinde Fed yapısındaki değişiklik sebebiyle ülkede baş gösteren ekonomik krize direnemeyen John Moody yayıncılık şirketini kapatmak zorunda kaldı.
John Moody/Fotoğraf: Wikipedia
1909 yılına gelindiğinde John Moody yeni raporu Demiryolları Yatırımlarının Analizi’ni çıkardı. Bu kitapta oldukça büyük bir başarıya imza atarken John Moody Moody’s Yayımcılık Şirketi’ni kurdu. 1924 yılına gelindiğinde ABD’deki halka açık dev şirketlerin tamamı Moody’s tarafından notlanmaya başladı. Şirket 1962 yılına kadar Moody Ailesi’nde kaldı. Firma 1962’de Dun&Bradstreet’e satıldı.
1970 yılına gelindiği zaman Moody’s notladığı kurum ve şirketlerden ücret almaya başladı ve kuruluş ciddi şekilde büyüdü. Şirketin günümüzde 10.400 çalışanı bulunuyor.
FITCH
Fitch, John Knowles tarafından 1913’te kuruldu. Knowles’un ilk bilinen çalışması “The Fitch Hisse ve Bono Pazarı Rehberi” olarak çıktı. Knowles 1924 yılında AAA’dan D’ye doğru giden bir notlama sistemine geçti. Bu notlama sistemi endüstrinin tamamı tarafından kabul edildi ve uygulanmaya başlandı. Kurum 1990’ların soruna doğru tam zamanlı bir notlama şirketi oldu. Fitch bünyesinde iki bin kişi çalışıyor.
S&P
Standard&Poor’s’un tarihi 1860 yılına kadar dayanıyor. Henry Varnum Poor tarafından yayımlanan ‘ABD’deki Demiryolları ve Kanalların Kısa Tarihi’ isimli kitapta bu alanlarda iş yapan şirketlerin genel bilgileri yer alıyordu. Herny Varnum oğluyla beraber 1868’de H.V. Ve H.W. Poor Co. isimli şirketi kurdu. Babaoğul demiryolları şirketleriyle ilgili iki tane kitap yazdı.
Henry Varnum Poor
1906 yılında Luther Lee Blake Standard İstatistik Bürosu’nu kurdu. Standard firması dönemlik kitaplar basmak yerine 12.5 cm x 20 cm’lik kartlar üzerine şirketlerin durumlarını açıklayan yazılar hazırladı. Kart sistemini kullanmalarının nedeni daha sık not değerlendirmesi yapmalarıydı. 1941 yılında Poor Publishing ve Standard Statistic birleşerek S&P adını aldı. Firma 1966 yılında McGraw-Hill tarafından satın alındı. S&P’nin şu an 10 bin civarında çalışanı bulunuyor.
MOODY’S’İN KARARI NE ANLAMA GELİYOR?
Moody’s’in Türkiye’nin kredi notunu B2 seviyesine indirmesi gündem oldu. Tera Yatırım ekonomisti Enver Erkan Türkiye’nin kredi notunun indirilmesinde jeopolotik risklerin ağır bastığını söylüyor. Erkan, “Moody’s’in not indirmesine dayanak oluşturan faktörlerin ödemeler dengesi, mali denge ve jeopolitik risklerin üzerine yoğunlaştığı görülüyor. Dolarizasyon halen yüksek seviyelerde ve cari dengenin kötüleşmesinde etken olabilecek bir unsur. Bankacılık sisteminde de toplam mevduatın da %50’sinden fazlası döviz cinsinden olmayı sürdürüyor. Moody’s takvim haricinde bir değerleme yaptı ve hem notu indirirken hem de görünümü de negatifte tuttu. 4 Aralık’ta ise planlı değerlendirmesi olacak. Kısa vadede ihtiyacımız olan etkin politika mekanizması ve azaltılan jeopolitik gerilimler ile güvenin artırılması, uzun vadede ekonomik reformlara yoğunlaşmaktır” değerlendirmesinde bulundu.
