İsrail’in gizemli boru hattı: İran için yapılmıştı ama Arap petrolünü taşıyacak / Haberin Peşinde Urfa
1960 yıllarda Arap ülkeleriyle savaşan İsrail, o dönemki müttefiki İran’ın petrolünü Avrupa’ya taşımak için gizlice bir boru hattı inşa etmişti. Aradan yaklaşık 60 yıl geçti ve şimdi Kızıldeniz ile Akdeniz arasında uzanan hattın Birleşik Arap Emirlikleri petrolünü taşıması için anlaşma imzalandı. İran’ın hattaki yüzde 50’lik payına el koyan İsrail, 1,1 milyar dolarlık tazminatı ödemiyor.
1960’lı yıllar… Mısır’ın başını çektiği Arap ülkeleri ile İsrail karşı karşıya geliyor.
Arap ülkeleriyle savaşan İsrail, o dönem müttefik olduğu İran’ın petrolünü Kızıldeniz üzerinden Akdeniz’e güvenli şekilde taşımak üzere bir petrol boru hattı inşasına girişiyor.
İsrail ile İran’ın yüzde 50’şer payla ortak olduğu hat, İsrail güneyinde Kızıldeniz kıyısındaki Eilat limanı ile Akdeniz kıyısındaki Aşkelon terminali arasına gizlice inşa ediliyor. 254 km’lik hat sayesinde Mısır’ın kontrolündeki Süveyş Kanalı’ndaki geçiş sorunları aşılmak hedefleniyor.
Hat açılıyor, İral petrolü taşınıyor ancak 1979’da İran’da şahın devrilmesi sonrasında iki ülke müttefiklikten hasımlığa kayıyor ve İsrail herhangi bir tazminat ödemeden tek taraflı olarak bu hattı işleten Eilat Aşkelon Boru Hattı Şirketi’ne (EAPC) el koyuyor.
İRAN’A NİYET, KÖRFEZ KRALLARINA KISMET
Hattın inşa edilmesinin üzerinden neredeyse 60 yıl geçti ve bu arada köprünün altından çok sular aktı. Artık İsrail için İran düşman, Körfez’deki Arap ülkeleri ise dost. Dahası, ABD’nin arabuluculuğuyla Körfez ülkeleri ile İsrail, İran karşıtı bir eksende bir araya geliyor.
Ve bir zamanlar İran petrolünü taşımak üzere inşa edilen hat, Körfez’deki Arap ülkelerinin petrolünü taşımaya hazırlanıyor.
Bu alanda ilk adım Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) geldi.
ABU DABİ’DE İMZALAR ATILDI
Ağustosta ABD’nin arabulucuğunda ilişkileri normalleştirme anlaşması imzalayan İsrail ile BAE, BAE petrolünün İsrail’e ait boru hattıyla Akdeniz üzerinden Avrupa’ya taşınması konusunda önceki gün mutabakat zaptı imzaladı.
Anlaşma İsrail hükümetine ait EAPC ile BAE merkezli MED-RED Land Bridge şirketi arasında önceki gün Abu Dabi’de imzalandı. MED-RED Land Bridge şirketine İsrailliler de ortak.
İmza törenine ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin de katıldı.
İRAN VE MISIR’I KIZDIRABİLİR
Yaklaşık 20 yıllık tahkim sürecinin ardından bir İsviçre mahkemesi 2016 yılında söz konusu boru hattına el koyduğu için İsrail’in İran’a 1,1 milyar dolar ödemesine hükmetti ancak İsrail “düşman devlet” olarak tanımladığı İran’a bu ödemeyi yapmayı reddediyor.
Financial Times, Emirlikler petrolünün taşınmasında bu hattın kullanılmasının, İran’ı kızdırmasının muhtemel olduğuna işaret etti.
Foreign Policy’ye göre, İsrail’deki hat Süveyş’e göre hem daha ucuz olacak hem de Arap petrolünün yanı sıra gazı da buradan taşınabilecek. Dahası, Suudi Arabistan’daki hatlar kullanılarak bölgenin petrolü Eilat’a getirilebilecek.
EAPC CEO’su Izik Levi, “Bu anlaşma birçok kapıyı açacak” dedi. Levi’ye göre Süveyş Kanalı’ndaki petrol sevkiyatının yüzde 12 ile 17 arasındaki bir bölümü bu hatta aktarılabilir.
ABD’nin eski Umman Büyükelçisi Marc Sievers de, Süveyş Kanalı’ndan geçecek petrolü azaltacak böyle bir anlaşmanın Mısır’ı rahatsız edebileceğini söyledi.
İSRAİL’İN ENERJİ DENKLEMİNDEKİ ROLÜ ARTABİLİR
ABD’nin önde gelen yayın kuruluşlarından Foreign Policy, BAE ile İsrail arasındaki petrol anlaşmasıyla birlikte İsrail’in bölgede enerji denkleminde daha büyük rol oynamaya hazırlandığını yazdı.
Mevcut durumda, Körfez ülkelerinin petrolü Avrupa’ya gemilerle Süveyş Kanalı ya da Mısır’da günlük 2,5 milyon varil kapasiteli ve tek yönlü olan Sumed boru hattı üzerinden taşınıyor.
Bloomberg, İsrail’deki hattın günlük kapasitesinin 600 bin varil olduğunu ve 23 milyon varillik de depolama kapasitesinin olduğunu yazdı. FT’ye göre, İsrail’deki hat sayesinde BAE, Süveyş Kanalın’daki kapasite sınırlamalarını aşabilir.
Yatırımla hattın kapasitesinin büyütülmesi de gündemde.
Bloomberg, söz konusu hattın operasyonlarının İsrail tarafından gizli tutulduğuna dikkat çekti. Şirket herhangi bir finansal rapor açıklamıyor, müşterilerinin isimlerini de gizli tutuyor.
SUUDİ ARABİSTAN DA ANLAŞMAYA KATILABİLİR
Mevcut durumda EAPC, Aşkelon termaline tankerlerle gelen petrolü, Çin ve Güney Kore pazarlarına ulaştırmak için Eilat’a taşıyor. Petrolün yanı sıra benzin gibi petrol ürünleri de petrol boru hattına paralel çekilen ikinci hattan taşınıyor.
İsrail’in Globes gazetesi, Tel Aviv yönetiminin Suud petrolünün İsrail üzerinden Akdeniz’e oradan da Avrupa ve Güney Amerika’ya ulaştırılması için İsrail ile Suudi Arabistan arasına petrol boru hattı inşa edilmesini öngören bir projeyi BAE aracılığıyla Riyad’a sunacağını yazmıştı.