Covid-19 tanısı konulduktan sonra pazartesi akşamı yoğun bakıma alınan İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın yokluğunda yerine kimin vekalet edeceği ve kararların nasıl alınacağı soru işaretlerine neden oldu.
Salı günü yapılan bakanlar kurulu toplantısına Johnson’ın çalışmayı sürdürememesi halinde yerine bakmakla görevlendirdiği Dışişleri Bakanı Dominic Raab başkanlık etti.
Fakat ülkede resmi bir başbakan yardımcısı bulunmuyor ve hükümetin nasıl işleyeceği, kritik kararların nasıl alınacağı da belirsizliğini koruyor.
Covid-19 vaka sayısı ve ölümlerin hızla arttığı ülkede hükümetin atacağı adımlar önümüzdeki günlerde daha da hayati olacak.
Peki Johnson’a vekalet eden Dominic Raab kim ve bu süreçte gerçekten tüm yetkiler onda mı?
46 yaşında eski bir avukat olan Raab, Dışişleri Bakanı olarak görev yapıyor. İlk defa 2010 yılında milletvekili olan Raab 5 yıl sonra da kabineye girmeyi başardı.
Brexit sürecinde İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılmasını sıkı bir şekilde savunan Raab ismini ulusal düzeyde duyurdu ve 2018 yılında eski Başbakan Theresa May tarafından Brexit Bakanı olarak görevlendirildi.
Pazartesi gecesi Johnson’ın kendisine vekalet etmesini istediğini belirten Raab hükümetin çalışmaya devam edeceğini vurguladı.
Fakat siyasi anlamda tecrübesiz bulunması, kabine ve üst düzey bürokratlar arasında gerilime neden olduğu kamuoyunca bilinen bir durum.
Bir çok kabine üyesinin koronavirüs nedeniyle izolasyonda olmasının yanı sıra ekonomik önceliklerin mi yoksa toplum sağlığı endişelerinin mi ağır basacağı konusu da kabine üzerindeki baskıyı artırıyor.
Başbakanın vekili nasıl seçiliyor?
İngiltere’de bir başbakanın görevini yapamaz hale gelmesi durumunda yerine kimin geçeceği ile ilgili yazılı bir kanun bulunmuyor. Hatta bir başbakan yardımcısının olduğu durumlarda bile o kişinin otomatik olarak başbakan atanacağı anlamına gelmiyor.
İngiltere’nin yazılı bir anayasası bulunmuyor ve devlet yönetimiyle ilgili uygulamalar temayüllere ve o günün şartlarına bakarak hayata geçiriliyor. Şu anda da Dominic Raab’ın görev yapamaz hale gelmesi durumunda ise yerine Maliye Bakanı Rishi Sunak’ın geçeceği açıklandı.
Kraliyet tüzüklerine göre devletin başı, şu an için Kraliçe, başbakana kimin vekalet edeceğine karar veriyor ama gerçekte bunu içerisinde bulunulan siyasi ortam belirliyor.
İngiliz Hükümet Enstitüsü bir başbakanın istifa edene ya da ölene kadar görevde kaldığını belirtiyor. Fakat şu anki gibi olağanüstü durumlarda vekaleten bir isim belirlenebiliyor. Ama kalıcı bir başbakan seçilmesi gerektiğinde kabine üyeleri Kraliçeye yeni isim tavsiyesinde bulunuyor.
Daha önce nasıl olmuştu?
İngiltere’de şu ana kadar 7 başbakan görevi başında hayatını kaybetti. Bu durumlarda geleneksel olarak Kral ya da Kraliçe bir diğer kabine üyesinin görevi devralmasını istedi.
Birinci ve İkinci Dünya savaşlarının her ikisinde de başbakanlar hastalandı ama durumları halktan gizlendi.
Birinci Dünya Savaşı’nın bitimine haftalar kala Başbakan David Llloyd George İspanyol Gribi’ne yakalandı fakat durumu halkın moralini bozacağı endişesiyle gizlendi.
İkinci Dünya Savaşı sırasında da Winston Churchill’in 1941 yılında Beyaz Saray ziyareti sırasında kalp krizi geçirdiği de kulislerden sızan haberler arasındaydı.