Ülkemizde de hızla yayılan corona virüsüyle ilgili merak edilen her şeyi uzmanlara sorduk. Onlar da bu konudaki en son ve en doğru bilgileri SÖZCÜ’ye anlattı…
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı
Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu
CORONA ViRÜSÜ EN FAZLA KiMLERi TEHDiT EDiYOR?
En çok hangi yaş grubu risk altında?
Corona virüsü, hasta olan kişinin yakın temasta bulunduğu, 15 dakikadan daha uzun süre aynı ortamı paylaştığı ya da sekresyonlarının bulunduğu yüzeylerle temas eden kişilere eşit oranda bulaşır.
Yani her yaş grubu hasta oluyor. Ancak buradaki kritik nokta, 19 yaşından küçük olanlardan 70 yaşına kadar herkes enfeksiyonu geçirebilirken, hastalığın ağır enfeksiyona dönüşme ve hastaneye yatma oranları yaş gruplarında farklı.
İleri yaştakiler için daha mı tehlikeli?
70 yaşından sonra ağır hastalık geçirme olasılığı ve ölüm oranları çok yükseliyor. Bu nedenle ileri yaştakiler için enfeksiyon daha tehlikelidir.
Çocuk ve gençleri ne kadar etkiliyor?
Bu enfeksiyon tehlikeli ve nasıl seyredeceğini tam olarak bilmediğimiz deli fişek bir hastalık. Ancak genç yaş grubu hasta da olsa ağır hastalık geçirme ihtimali olmayan bir grup. Akciğerlere tutulum, hastaneye yatış ve yaşam kaybı düşük diyebiliriz.
Alerjik çocuklar için de bir risk mi?
Çocuklarda alerji problem… Çünkü son 20 yılda 12 yaş altı çocuklarda çok sık görülüyor. Bununla birlikte alerjik astım da birçok çocukta görülüyor. Bu virüse çok yatkın olmalarına neden olmuyor ancak şunu unutmamak gerekir.
Alerjik astım akciğeri hırpalayıp, birçok enfeksiyona zemin hazırlayabiliyor. Bundan dolayı alerjisi olan çocuklarda enfeksiyon daha çok görülebilir. Ancak bu teorik bir bilgidir henüz verilere dökülmemiştir.
Çocuk ve gençlerde hangi belirtiler olur?
ABD, İtalya, İspanya gibi ülkelerdeki tüm verileri gözden geçirdiğimizde görüyoruz ki gençler ve çocuklarda belirtiler ya hiç yok ya da çok hafif. Bu nedenle hastanelere başvuru çok düşük.
Hasta olunduğunda ise; çok yüksek ateş olmuyor ama kuru öksürük, boğaz ağrısı, iştahsızlık, kas ağrıları çocuklarda en sık görülen belirtilerdir.
Çocukları nasıl korumalıyız?
Çocukları iyi haberlere rağmen yine de korumalıyız. Bunun için 3 koruma yöntemi mevcuttur. Birincisi varsa aşıyı uygulamak ki henüz yok. İkincisi en ufak bir şikayet görüldüğünde hastaneye başvurmak.
3’üncü ve en sık kullandığımız yöntemse çocukları kalabalık ortamlardan uzak tutmak. Çocuklar ancak hasta bir kişiyle 1 metreye yakın bir mesafede bir araya gelirlerse hasta olabiliyor.
Gençler nelere dikkat etmeli?
20 yaş üstü gençler de hasta olup, hafif belirtilerle hastalığı geçirip, bulaştırıcı olabiliyor. Böylece varsa evde küçük kardeşlerine ya da yaşlılara hastalığı bulaştırabiliyorlar.
Bu nedenle gençlerin sosyal bir sorumluluğu var… Hem kendilerini hastalıktan koruyacaklar hem de hiç hasta olmasalar da evde sosyal mesafeye çok dikkat edecekler.
Çünkü, hastalığın kuluçka süresi ortalama 5-6 gün. Ve ilk belirti başlamadan bulaştırıcılık başlıyor ve her hasta ortalama 10-16 kişiye hastalık bulaştırabiliyor.
Fitoterapi Uzmanı
Prof. Dr. Erdem Yeşilada
HANGi BiTKiLER ViRÜSE
KARŞI KORUYUCU OLUR?
Corona virüsünden korunmamızı sağlayan bitkiler var mı?
Bitkiler aleminde yaygın yayılış gösteren “Polifenolik” yapıda bileşenlerin (zerdeçal, zencefil, nar meyve kabuğu, sumak, yeşil çay, kara mürver, laden) Covid-19 gibi zarflı virüsler üzerinde etkili olduğu, virüsün gelişip çoğalması ve hücrelerimiz içerisine girerek yeni virüsler üretmesini önleyebileceğini ortaya koyan çok sayıda bilimsel araştırma yayımlanmıştır.
Burada önemli olan virüslerin üzerinde etkinliğin sağlanabilmesi için polifenollerin ağız boşluğunda mümkün olduğunca uzun süre kalmasını sağlamaktır.
Ancak polifenoller mide-bağırsak sistemine gittiğinde büyük ölçüde metabolize olarak virüs üzerinde etkisini kaybederek iltihap giderici ve antioksidan etkili bileşenlere dönüşmekte, bağışıklık sistemimize katkı sağlamaktadır.
Dolayısıyla mutlaka ağızda uzun süre kalmasını sağlayacak şekersiz-arap zamkı ile hazırlanmış pastil halinde uygulanmalı ve en az 1 saat bir şey yiyip-içilmemelidir.
Nar kabuğunu kaynatıp içmek işe yarar mı?
Nar meyve kabuğu virüslere etkili polifenoller bakımından çok zengindir. Ancak çay olarak içildiğinde etkili olmaz. Dikkat! Nar ağacı dal kabukları alkaloitler taşır ve zehirleyebilir.
Gargara yapmak fayda sağlar mı?
Bakteri ve virüsler üzerinde etkili olduğu bilinen bitkiler ile yoğun bir şekilde şekersiz olarak hazırlanan bitki çayları ile gargara yapılması koruyucu olabilir.
Bu amaçla polifenol (yeşil çay), uçucu yağ (adaçayı, biberiye, karanfil tomurcuğu) taşıyan bitkiler ile hazırlanan tek veya karışım çaylar hazırlanabilir. Ancak ağızda uzun süre kalmasını sağlamak üzere en az 1 saat bir şey yiyip-içilmemelidir.
Propolis, toz zencefil ve keçiboynuzu virüsten korur mu?
Bir kovan ürünü olan propolis zengin polifenol içeriği ile virüs ve bakteri enfeksiyonlarına karşı antimikrobiyal etkilerinin yanı sıra antioksidan ve antienflamatuvar etkileriyle bağışıklık sistemi üzerinde de faydalı olur.
Ancak mikroplar üzerinde etkili bileşenleri (krizin, pinosembrin, pinobanksin, galangin) ve iltihap giderici etkili kafeik asit fenetil esteri (CAPE) sulu propolis ekstrelerinde bulunmamaktadır.
Bu bakımdan ya alkolle hazırlanan ya da alkol kullanılmadan fiziksel yöntemle elde edilen özel propolis ekstresi taşıyan ürünlerin kullanılması önemlidir.
Taze zencefilde bulunan gingerol’ler kurutulduklarında şogaol ve zingerona dönüşürken etkisini önemli ölçüde kaybeder. Bu nedenle ya zencefil rizomu alkol ekstresi ile hazırlanan standart ekstreler taşıyan pastil gibi ürünler kullanılmalı ya da taze zencefil ağızda çiğnenmelidir.
Keçiboynuzunun virüsler üzerinde ya da bağışıklık sisteminde etkili olduğunu gösteren hiçbir bilimsel araştırma yoktur.
Limon kabuğu yağı gibi uçucu yağlar faydalı mı?
Limon kabuğu yağı veya Melisa yağı içerisindeki “sitral ve sitronellal” bileşenlerinin bir ara salgın yapan kuş gribi
üzerinde etkili olduğunu gösteren çalışmalar bulunuyor.
Ancak limon kabuğu yağının sitral miktarını bilmek gerekir. Ancak limon yağı açıkta çabuk bozulduğundan sitral içeriğini korumak için sıkı kapalı ve buzdolabında muhafaza edilmelidir.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Doç. Dr. Hacer Kuzu Okur
EVDE VE DIŞARIDA HİJYEN NASIL SAĞLANIR?
Bu virüs hangi yüzeyde ne kadar süreyle kalır?
Virüs içeren damlacıklar ortamın havasına dağıldıklarında 4 saat kadar havada asılı kaldıktan sonra çevresel koşullara bağlı olarak 8 metreye kadar hareket edebiliyor, her yüzeye tutunabiliyor, her türlü cansız yüzeyde 72 saate kadar kalabiliyor.
Kağıt yüzeyde 24 saat kalırken; çelik, plastik ve tahta gibi yüzeylerde 72 saat kalabiliyor. Ancak virüsler hastalık oluşturmaları için canlı hücre yapısına ihtiyaç duyuyor.
Evde nereleri, nasıl temizlemeliyiz?
Corona virüsü için en riskli yerler, eve giriş alanı olan kapı önü, kapı kolları, televizyon kumandaları, prizler ve masa gibi yüzeylerdir. Bu bölgeler haftada 3 kez, lavabo ve klozetler ise her gün temizlenmeli.
Bulaşık süngerinin her gün çamaşır suyunda bekletilmesi ve haftalık değiştirilmesi de önemli. Ayrıca temizlik bezlerinin iş bittikten sonra 60 derecede yıkanmaları da dikkat edilmesi gereken bir başka önemli noktayı oluşturuyor.
Çamaşır suyunu hangi ölçüde kullanmalıyız?
Corona virüsüne karşı temizliğin etkili olabilmesi için temizlik amacıyla kullanılacak olan suyun içine çamaşır suyu eklemek gerekiyor. Ancak abartmadan bir litre suya bir çorba kaşığı oranında konulmalı. Fazla ilave edilmesi, solunum yollarına zarar vermesinden başka bir işe yaramaz.
Bulaşık deterjanı virüsü öldürür mü?
Temizlik maddeleri virüsü öldürerek virüsün yüzeyden uzaklaşmasını sağlıyor. Bulaşık deterjanı da virüsü yüzeyden uzaklaştıracağı için kullanılabilir.
Kolonya ve el dezenfektanları korunmada ne kadar etkili?
Kolonya ve el dezenfektanları sabun olmadığı yerlerde corona virüsüne karşı kullanılabilir. Ancak etkili olabilmeleri için alkol dereceleri en az yüzde 60, tercihen yüzde 70 oranında olmalı.
Sabun, el dezenfektanından daha mı etkili?
Sabun el temizliğinde virüsleri öldürmek ve uzaklaştırmak için en etkili ve kişinin mukozasına en az zarar verici olandır. Temizlik sağlarken mümkün olabildiğince el ve yüz mukozamıza en az zarar veren ve en doğal olan sabunu tercih etmeliyiz.
Sıvı sabun mu, normal sabun mu tercih edilmeli?
Ev ortamında; amacına uygun ve ekonomik normal kalıp sabunları tercih etmek yeterli gelecektir. Ancak sabunları kullandıktan sonra suyu üzerinden geçirmek, corona virüsü dışındaki diğer bütün kirlerin yıkanmasını ve sonraki kullanıma hazır olmasını sağlar. Ortak kullanım alanlarında ise sıvı savun kullanılması uygundur.
Islak mendiller de virüsü yok eder mi?
Elimizi su ve sabunla yıkayamadığımız zamanlarda ya da yüzey temizliğinde olası corona virüsü uzaklaştırmak için ıslak mendiller kullanılabilir. Ancak ıslak mendillerin etkili olabilmeleri için alkol bazlı olanları tercih edilmeli.
Islak mendiller kullandıktan sonra mutlaka çöpe atılmalı, çünkü ortalıkta bırakılırsa sadece virüsün yerini değiştirilmiş olur.
