Gökbilimcilerin kafası karıştı! Uzayda var olmaması gereken devasa bir ‘yasak gezegen’ keşfedildi / Haberin Peşinde Urfa

Gökbilimciler, dünyadan yaklaşık 280 ışıkyılı uzaklıkta bulunan küçük bir yıldızın yörüngesinde dönen son derece büyük ve olmaması gereken gizemli bir ‘yasak gezegen’ keşfettiler. TOI-5205 adı verilen yeni gezegen, güneşin yaklaşık %40’ı büyüklüğünde ve kütlesinde olan kırmızı bir cüce yıldızın yörüngesinde dönüyor.

Son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle birlikte gökbilimciler yeni keşiflere imza atmaya başladılar.

Gökbilimciler, dünyadan yaklaşık 280 ışıkyılı uzaklıkta bulunan küçük bir yıldızın yörüngesinde dönen son derece büyük ve alışılmadık bir ‘yasak gezegen’ buldular.

Ancak son olarak keşfedilen ve uzayda var olmaması gereken ‘gizemli, ‘yasaklı gezegen’ gökbilimcilerin kafasını karıştırdı.

Gezegen oluşumu teorilerine meydan okuyan bu ‘yasak’ gezegen, sessiz küçük bir yıldızın çevresinde dönüyor.

TOI 5205b adı verilen yeni gezegenin büyük boyutta olması, araştırmacıların burayı ‘yasak gezegen’ olarak adlandırmasına neden oldu.

Jüpiter büyüklüğündeki gezegenin NASA’nın Transiting Exoplanet Survey Satellite veya TESS’i kullanan araştırmacılar tarafından keşfedildi.

Jüpiter, güneş sistemimizdeki en büyük gezegen.

2018’de başlatılan gezegen bulma görevi, yıldız ışığındaki düşüşleri tespit etmek için en yakın ve en parlak yıldızların ışığını araştırıyor, bu da bu yıldızların yörüngelerinde dönen gezegenlere sahip olduğunu gösteriyor. TESS misyonu binlerce potansiyel gezegen buldu.

Ötegezegen, TOI-5205 adlı kırmızı bir cüce yıldızın yörüngesinde dönüyor; bu, güneşin yaklaşık %40’ı büyüklüğünde ve kütlesinde ve güneşin parlak ortalama sıcaklığı olan 9.980 F (5.527 C) ile karşılaştırıldığında sıcaklığı yaklaşık 5.660 Fahrenheit (3.127 santigrat derece) civarında.

Bir M cüce yıldızı güneşden daha küçük, daha soğuk ve daha kırmızıdır. Bu sönük yıldızlar, evrendeki en yaygın yıldızlardan bazılarıdır ve son yıllarda gökbilimciler, M cüce yıldızlarının yörüngelerinde dönen gezegenlere sahip olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu keşfettiler.

Ancak astronomlar bu kadar küçük yıldızların dev gezegenlere ev sahipliği yapmasını beklemiyorlardı ve TOI-5205 gezegen sistemine daha yakından baktıklarında buldukları şey tam olarak buydu.

Bulguları detaylandıran bir çalışma Salı günü The Astronomical Journal’da yayınlandı.

Carnegie’de doktora sonrası araştırmacı olan çalışma yazarı Shubham Kanodia, “Ev sahibi yıldız TOI-5205, Jüpiter’in yaklaşık dört katı büyüklüğünde, ancak bir şekilde Jüpiter boyutunda bir gezegen oluşturmayı başardı ki bu oldukça şaşırtıcı” dedi.

Gökbilimciler, daha yaşlı M cüce yıldızlarının yörüngesinde dönen birkaç gaz devi gezegen buldular, ancak TOI 5205b, düşük kütleli bir M cüce yıldızının etrafında bulunan ilk gaz devi.

Araştırmacılar gezegeni, bir limonun etrafında dönen bezelyeye benzettiler. Güneş sistemimizde Jüpiter, bir greyfurtun yörüngesinde dönen (güneşimizi temsil eden) bir bezelyeye benzetilebilir.

TOI 5205b yörünge sırasında yıldızının önünden geçtiğinde, gezegen ışığının %7’sini bloke eder.

Gezegen sisteminin keşfi, gezegen oluşumu teorilerine meydan okuyor.

Yıldızlar, uzaydaki büyük gaz ve toz bulutlarından oluşur. Yıldız oluşumundan arta kalan malzeme yıldızın etrafında döner ve gezegenlerin doğduğu yerde dönen bir disk oluşturur.

Kanodia, “TOI-5205b’nin varlığı, bu gezegenlerin doğduğu diskler hakkında bildiklerimizi genişletiyor” dedi.

“Başlangıçta, diskte ilk çekirdeği oluşturmaya yetecek kadar kayalık malzeme yoksa, o zaman gaz devi bir gezegen oluşamaz. Yine de TOI-5205b bu korkuluklara rağmen oluştu. Gezegen oluşumuna ilişkin nominal mevcut anlayışımıza dayanarak, TOI-5205b bulunmamalıdır; ‘yasak’ bir gezegendir.”

Araştırmacılar , TOI-5205b’nin bir atmosfere sahip olup olmadığını tespit edebilen ve nasıl oluştuğuna dair daha fazla sırrı açığa çıkarabilen James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanarak gezegeni gelecekte gözlemlemek istiyor .

Araştırma ekibine göre, Austin’deki McDonald Gözlemevi’ndeki Teksas Üniversitesi’ndeki 10 metrelik Hobby-Eberly Teleskopu üzerindeki Yaşanabilir Bölge Gezegen Bulucu’dan toplanan veriler, gelecekteki keşiflerin potansiyelini gösteriyor.

Kanodia bir blog gönderisinde “Gözlemler şimdiden bu tür gezegenlerin varlığına işaret ediyor, bu da TOI-5205 b’nin kesinlikle bir aykırı değer olsa da tek olmadığını gösteriyor” diye yazdı.

M cüce yıldızı, güneşden daha küçük, daha soğuk ve daha kırmızı. Bu sönük yıldızlar, evrendeki en yaygın yıldızlardan bazıları. Son yıllarda gökbilimciler, M cüce yıldızlarının yörüngelerinde dönen gezegenlere sahip olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu keşfettiler.

Güneşden daha küçük ve daha soğuk olan M cüceleri, Samanyolu galaksindeki en yaygın yıldızlar. Küçük boyutları nedeniyle, bu yıldızlar Güneş’in yaklaşık yarısı kadar sıcak ve çok daha kırmızı olma eğilimindedir. Parlaklıkları çok düşük, ancak çok uzun ömürlüdürler.
Kırmızı cüceler, diğer daha büyük kütleli yıldız türlerinden ortalama olarak daha fazla gezegene ev sahipliği yapsa da, oluşum geçmişleri onları gaz devlerine ev sahipliği yapmak için olası adaylar yapmaz.

Şimdiye kadar, TOI-5205 gibi düşük kütleli bir M cücesinin etrafındaki gezegen sisteminde hiçbir gaz devi bulunamadı.

Ancak astronomlar bu kadar küçük yıldızların dev gezegenler barındırmasını beklemiyorlardı.

‘Wolf 1069 b’ adlı bir gezegen daha keşfedildi

Öte yandan çoğunluğu Avrupalı gökbilimcilerden oluşan bir ekip, İspanya’daki büyük bir teleskoptan alınan görüntüleri inceleyerek, Dünya’dan 31 ışıkyılı uzaklıkta çok nadir görülen bir dış gezegen türü buldu.
Almanya’daki Max Planck Astronomi Enstitüsü’nden astronom Diana Kossakowski liderliğindeki bir ekip, Wolf 1069 b adlı görünüşte ıslak, havadar gezegenin “onu gerçekten yaşanabilir bir dünya haline getirecek temel faktörlere pekala sahip olabileceğini” yazdı.

Wolf 1069 b, görünüşe göre her zaman aynı tarafını yıldızına dönük tutmak için doğru hızda dönüyor. Bu, gezegenin hangi yarısında bulunduğunuza bağlı olarak sürekli ışık veya sürekli karanlık olduğu anlamına gelir.

Bilim insanları bugüne kadar, 5.000’den fazla ötegezegen keşfettiler. Birçoğu Dünya boyutunda ve yıldızlarının yaşanabilir bölgesinde değil. Aslında, bu kriterleri karşılayan sadece 20 doğrulanmış ötegezegen var. Bunlardan Wolf 1069 b ise, dünyaya en yakın altıncı gezegen.