Euronun Türkiye ekonomisinde yeri ne, euro/TL’deki artışın etkileri ne olacak? / Haberin Peşinde Urfa
Dolar/TL uzun süredir 6,85’e demir atarken, euro/TL 8,20 ile rekor seviyeye yaklaştı. Euro/TL’de yükseliş, yıl başından bu yana yüzde 22’ye, son bir ayda 6’ya ulaştı. Döviz kuru denince akla ilk olarak dolar gelse de, euronun Türkiye ekonomisinde önemli bir ağırlığı bulunuyor. Türkiye’de bankaların kullandırdığı döviz kredilerin yüzde 51,5’i, ithalat ve dış borcun yüzde 30,5’i, ihracatın yüzde 47,3’ü, yabancı para mevduatların yüzde 29,8’i euro cinsinden. Euro/TL’deki artış, borç yükünü artırırken enflasyon açısından da risk oluşturuyor. Euro ile ihracat yapan ve elinde euro birikimi olanlar açısından ise kurdaki artış olumlu.
Türkiye’de döviz piyasası denince akla ilk olarak dolar geliyor. Doların dünyadaki konumu da düşünüldüğünde bu durum normal sayılabilir ancak Türkiye’nin bankacılık ve dış ticaret verileri değerlendirildiğinde euronun önemli bir ağırlığı olduğu görülüyor.
Gözlerin çevrildiği dolar/TL kuru yaklaşık bir buçuk aydır 6,85 civarına demir atmıştı. Bu yatay seyirde, kamu bankalarının Merkez Bankası (TCMB) rezervlerini kullanarak ve döviz açığı vererek piyasasaya dolar satması belirleyici oldu. Ancak bu arada euro/TL kuru rekor seviyeye yaklaştı.
2019’u 6,67 seviyesinden kapatan ve haziran sonunda 7,68 seviyesinde olan euro/TL, dün 8,20 seviyesiyle 2018’deki 8,21’lik rekor seviyeye çok yaklaştı. Euro/TL’de yükseliş, yıl başından bu yana yüzde 22’ye, son bir ayda 6’ya ulaştı.
YABANCI PARA KREDİLERİN YÜZDE 51,5’İ EURO
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) verilerine göre, bankacılık sektöründe 31 Aralık 2019 itibarıyla yabancı para kredilerinin yüzde 52’si euro, yüzde 47’si dolar, yüzde 1’i diğer döviz cinsinden.
Söz konusu tarih itibarıyla, bankacılık sektöründeki 999 milyar TL’lik yabancı para kredinin 515 milyar TL’lik kısmı euro cinsinden. Yani eurodaki artış, bankadan euro cinsinden kredi çeken firmaların borç yükünü artırıyor.
İTHALATIN YÜZDE EURO 30’U EURO CİNSİNDEN
Türkiye’nin en büyük dış ticaret partneri Avrupa Birliği (AB) ve bu nedenle euronun Türkiye’nin dış ticaretinde önemli bir ağırlığı var.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2019’da Türkiye’nin yaptığı 210.3 milyar dolarlık ithalatın yüzde 30,5’i, yani 64,3 milyar dolarlık kısmı euro cinsinden yapıldı. 2020’nin ocak-mayıs döneminde de 82,5 milyar dolarlık ithalatın yüzde 29,7’si, yani 24,5 milyar dolarlık kısmı euro cinsinden.
2019’da Türkiye’nin yaptığı 180,8 milyar dolarlık ihracatın yüzde 47,3’ü, yani 85,6 milyar dolarlık kısmı euro cinsinden. 2020’nin ocak-mayıs dönemindeki 61,6 milyar dolarlık ihracatın da yüzde 46,6’sı euro cinsinden.
Euro/TL’deki artış, euro ile yapılan ithalatın TL cinsinden karşılığını artırıyor ve euro ile ithal edilen ürünlerde fiyat artışı riski ortaya çıkıyor, bu da enflasyon için olumsuz bir gelişme.
Euro cinsinden ihracat yapanlar içinse euro/TL’deki artış olumlu görülebilir ancak euro cinsinden ithal girdi maliyetlerinin de arttığını akılda tutmak gerekiyor.
DIŞ BORCUN YÜZDE 30’U EURO
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’nin 31 Mart 2020 tarihi itibarıyla brüt dış borç stoku 431 milyar dolar. Bu borcun, 131,3 milyar dolarlık kısmı, yani yüzde 30,5’lik kısmı euro cinsinden. Dış borçta doların payı ise yüzde 59,6 düzeyinde.
Dolar/TL yatay seyretse de euro/TL’deki artış hem kamunun hem de özel sektörün dış borç yükünü artırıyor.
YABANCI PARA MEVDUATLARIN YÜZDE 29,8’İ EURO
TCMB verilerine göre, bankacılık sektöründe yurt içi yerleşiklerin toplamda 203 milyar 968 milyon dolarlık yabancı para mevduatı bulunuyor.
Bu paranın 60 milyar 709 milyon dolarlık kısmı, yani yüzde 29,8’lik kısmı euro cinsinden.
Euro/TL’deki artış elinde euro olan gerçek ve tüzel kişiler olumlu gelişme.
DOLAR DURDU, EURO YÜKSELDİ
Doların başta euro olmak üzere dünyanın önde gelen para birimlerinin yer aldığı bir sepet karşısındaki değerini gösteren dolar endeksi, son iki ayda yüzde 7 değer kaybetti ve son iki yılın en düşük seviyelerine geriledi. Euro/dolar paritesi de mayıs ortasında 1,08 iken bugün 1,17 seviyesinde bulunuyor.
Corona virüsü salgını ve ABD-Çin arasında artan gerilimin etkisiyle dolar endeksi gerilerken kamu bankalarının müdahalesiyle Türkiye’de dolar/TL 6,85 sabit kaldı ancak euro/TL hızla yükseldi.
Reuters’a konuşan bir bankacı, “Euro/dolar paritesindeki sert yükselişler euro/TL’de yükseliş yönlü yansırken dolar/TL kamu adımlarıyla bir süredir sabit seyir izliyor. Bir süredir devam eden stabil seyre rağmen dün sert yükselişler görüldü. Dolar/TL’deki yükselişle aynı anda ABD’de Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi almasına ilişkin yaptırım uygulanma ihtimalini artıran haberler gördük. Sıçrama sonrası her ne kadar yeniden 6.85 civarına geri gelsek de bu tip hareketler riskleri ortaya koyuyor” dedi.
