Türkiye ekonomisi 2020’nin ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4,5 büyürken, yatırımların bu dönemde yüzde 1,4 azalması dikkat çekti. Böylece yatırımlarda üst üste azalış 7. çeyreğe, yani 21. aya ulaştı. Yatırımlar azalırken, işsizlikteki artış 2 milyonu aştı. Salgın etkisiyle yatırımlardaki düşüşün ve işsizlikteki artışın 2020’nin ikinci çeyreğinde de sürmesine kesin gözüyle bakılıyor.
2020’nin ilk çeyreğinde ekonomik büyüme yüzde 4,5 ile beklentilerin altında kalırken, yatırımlardaki düşüş döneminin üst üste 7. çeyreğe ulaşması dikkat çekti.
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), harcama yöntemiyle, bir ekonomide belli bir dönemde tüketime ve yatırıma yönelik harcamalar ile ihracat, ithalat farkından oluşuyor. Bu yöntemin ana bileşenleri; hane halklarının nihai tüketimi, devletin nihai tüketimi, sabit sermaye yatırımları ile net mal ve hizmet ihracatı.
TÜKETİM ARTTI, YATIRIM AZALDI
Büyümenin sürekliliği ve istihdam açısından en önemli bileşeni yatırımlar, diğer bir ifadeyle “sabit sermaye yatırımları” oluşturuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, yatırımlar yıllık bazda tam 7 çeyrektir azalıyor.
Devletin nihai tüketim harcamaları, 2020 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 6,2 arttı. Özel tüketim, yani vatandaşın tüketimi de bu dönemde yüzde 5,1 arttı. Ancak gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 1,4 azaldı.
2018’in birinci çeyreğinde yüzde 10,4, ikinci çeyreğinde yüzde 6,1 büyüyen gayrisafi sabit sermaye oluşumu, bundan sonraki 7 çeyrekte, sırasıyla şu oranlarda küçüldü: -4,4, -11,6, -12,4, -22,8, -12,8, -0,6, -1,4.
Türkiye ekonomisinde gayrisafi sermaye oluşumu, en son 2008-2009’daki küresel finans krizi döneminde 7 çeyrek üst üste küçülmüştü. Corona virüsü salgınının etkisiyle ekonominin ve yatırımların, ikinci çeyrekte de sert şekilde küçülmesine kesin gözüyle bakıldığı hesaba katıldığında, yatırımlardaki küçülmenin 8. çeyreğe taşınması bekleniyor.
İNŞAATTA KÜÇÜLME YÜZDE 10,2
Yatırımlardaki gerilemenin en büyük nedeni, inşaattaki küçülme. İnşaatta küçülme, 2020’nin ilk çeyreğinde geçen yılın aynı döneminine göre yüzde 10,2 oldu. İnşaatta 7 çeyrektir küçülme devam ediyor.
Yatırımların diğer önemli bileşeni, makine ve teçhizat yatırımları ise 2020’nin ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8,4 arttı. Ancak bu kalemde de son 7 çeyreğin 5’inde küçülme oldu.
YATIRIMLAR AZALDIKÇA İŞSİZLİK ARTIYOR
Yatırımlardaki düşüş, istihdamın düşmesine ve işsizliğin artmasına neden oluyor. Nitekim, TÜİK verilerine göre, Şubat 2018’de 28 milyon 166 bin olan istihdam, Şubat 2019’da 27 milyon 355 bine, Şubat 2020’de 26 milyon 753 bine geriledi. İstihdamda iki yıllık kayıp 1 milyon 413 bin oldu.
Bu dönemde dar tanımlı işsiz sayısı da 3 milyon 354 binden 4 milyon 228 bine yükseldi. İki yılda dar tanımlı işsiz sayısı 874 bin oldu. İş bulma ümidini kaybeden ancak çalışmaya hazır olanlar da eklendiğinde geniş tanımlı işsiz sayısı 6 milyon 327 binden 8 milyon 427 bine yükseldi. Geniş tanımlı işsizlikte iki yıllık artış 2,1 milyon oldu.
Sozcu.com.tr’ye konuşan Yeditepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Veysel Ulusoy, Türkiye ekonomisinin 2020’nin ikinci çeyreğinde salgın kaynaklı olarak çift haneli olarak küçülebileceğini belirtti.
Ulusoy, 7 çeyrektir yatırımlar azalırken ekonominin büyümesinin ya baz etkisinden ya da yanlış hesaplamadan kaynaklanabileceğini söyledi.