Covid-19’un korkutan etkisi: ‘Bilinç bulanıklığı’ ve ‘kafam sersem sepet’ hali… / Haberin Peşinde Urfa
Covid-19’un kalıcı etkileri olacak mı tartışmaları sürerken hastalığı atlatanlarda ‘bilinç bulanıklığı’ şikayetleri dikkat çekiyor. Uzmanlar bu şikayetleri alzheimer evrelerine benzetmenin erken olduğuna dikkat çekti. Sözcü’ye konuşan Prof. Dr. Türker Şahiner “Virütik bir çok hastalıkta ve sonrasında ‘beyin sisi’ denilen durum görülebilir ancak bunama gibi hastalıkların erken evreleri ile bağlantı kurmak şu an için doğru değil” dedi.
Corona virüsü pandemisinin dünyayı etkisi altına aldığı günlerin başında hastalığın semptomları da yeni yeni öğrenilirken; ateş, kuru öksürük ve yorgunluk haline kıyasla seyrek görülen baş ağrısı ile tat ve koku alma duyusunun kaybı gibi semptomlar, rahatsızlığın beyin ve sinir sistemindeki muhtemel etkisini de tartışmaya açmıştı.
The Guardian’dan Nicola Davis’in haberi, ‘Covid-19, beyinde hasar bırakıyor mu’ sorusunu yeniden masaya yatırdı. Byron Bay, Avustralya’da yaşayan 36 yaşındaki Mirabai Nicholson-McKellar, yaklaşık yedi ay önce göğüs ağrısı, 11 günlük bir migren, üç pozitif test ve bir süre de hastanede yatmak durumunda kalarak Covid-19’la mücadele etti ve nihayetinde hastalıktan kurtuldu.
Tüm bu sancılı sürecin üzerinden yedi ay geçmiş olmasına rağmen Nicholson-McKellar, “bilinç bulanıklığı” durumunu yaşıyor. “Bilinç bulanıklığı aslında yaşadığım durumu hafifleten bir tabir. İnsanı felç eden bir şey. Herhangi bir şey yapmak için yeteri kadar berrak düşünemiyorum” derken durumun kognitif yetersizliğe / hafif kognitif bozukluğa benzediğini aktardı. Ancak uzmanlar böylesi bir benzetmede bulunmak için henüz çok erken olduğunun da altını çiziyor.
“Günde bir veya iki saatten fazla çalışamıyorum ve evden alışveriş yapmak için çıkmaya çalışmak bile bir mücadele oluyor” diyen Nicholson McKellar, “Yorulduğumda durum çok daha kötü ve bazen tek yapabildiğim yatakta uzanıp TV izlemek oluyor. Mantıklı diyalog kurmakta ya da mesaj yazmakta ve e-posta yazmakta zorlanıyorum. Önceki benliğimin bir gölgesi gibiyim. Yaşamıyorum şu an, sadece varlığımı sürdürüyorum” diye konuştu.
Mirabai Nicholson-McKellar, “Mantıklı diyalog kurmakta ya da mesaj yazmakta ve e-posta yazmakta zorlanıyorum. Önceki benliğimin bir gölgesi gibiyim” sözleriyle şikayetini belirtiyor.
‘Henüz bir çalışma yapılmadı’
“Bilinç bulanıklığı” ifadesinin de “bulanık bir ifade” olduğunun altını çizen Dr. Ross Paterson ise “Bu medikal bir terim değil, insanlar bu ifadeyi ortaya atıyor” dedi ve ekledi: “Semptomların ne olduğunu ve ölçülebilir olup olmadığını henüz belirlemedik çünkü, açıkçası, bununla ilgili kimse bir çalışma yapmadı.”
Zandi ise düşünme zorluğu ve konsantrasyon bozukluğunun, bağışıklık sistemine etki eden lupus (kelebek hastalığı olarak da bilinir) gibi farklı hastalıklarda da görüldüğünün altını çizdi: “Doktorlar ve bilim insanları bilinç bulanıklığı ifadesini bir tanı olarak koymaz; bu, rahatsızlığın ne olduğunu tam olarak anlatmadığı gibi buna sebep olan durumu da anlatmıyor.”
Nöroloji ve Klinik Nörofizyoloji Uzmanı Prof. Dr. Türker Şahiner bu durumu Sözcü’ye değerlendirdi:
“Virütik bir çok hastalıkta ve sonrasında ‘beyin sisi’ denilen durum görülebilir. Ancak bilimsel bir çalışma olmadan, otopsi sonuçları değerlendirilip bu sonuca ulaşılmadan bunu Covid-19’la ilişkilendirmek mevcut korku ve huzursuzluk durumunu artıracaktır. Öte yandan tüm virütik hastalıklarda virüsün beyin zarını geçme riski de vardır. Ağır geçen virüs hastalıklarının hepsinde beyin de etkilenebilir.
Ateşli hastalıklarda, hatta grip olduğunuzda bile vücutta bir ağırlık hali hissedilir; ‘başım sersem sepet’ ifadesi vardır mesela Türkçe’de. Hele ki bu kadar ağır geçen bir hastalıkta, tedavi sürecinin bir kısmının yoğun bakımda geçtiği durumlarda yoğun bakım komplikasyonları ve psikiyatrik sorunları da yaşanabiliyor. Pandemi sürecinde yapılan çalışmalarda Covid-19 hastalarında bu virüse özgün ağır Covid Beyin Ansefaliti tanımlanmadı. Gözlemsel izlenimler elbette fikir verir ancak henüz bu ilişkiyi kurmak için çok erken.
Covid-19’a bağlı olmaksızın yoğun bakımda yatan, ağır hastalıklar geçiren kişilerde zaten hayatta kalma mücadelesi vermiş olmanın da etkisiyle anksiyete, depresyon gibi durumlar görülebilir ve bu duruma bağlı olarak aylarca sürebilecek bellek bozuklukları ve bilişsel işlevlerde kayıp görülebilir ancak bahsedilen gibi ‘hafif kognitif bozukluk’ gibi alzheimer veya bunama ile ilgili hastalıkların erken evreleri ile bağlantı kurmak en azından şu an için doğru değil.”
Amerikan Klinik Nöropsikoloji Akademisi’nin eski başkanı Dr. Wilfred Van Gorp ise Covid-19’u atlatan pek çok hastanın “bilinç bulanıklığı” şikayetinde bulunduğunu ve hastaların baş ağrısının yanı sıra yüksek seslere katlanamama ve duygularını kontrol edememe problemi yaşadıklarını anlattı ve şikayetlerin, beyin sarsıntısı geçiren kişilerin iyileştikten sonra yaşadıkları problemlerle benzerlik gösterdiğinin de altını çizdi.
‘Sürekli otomatik pilottayım…’
Bu konuda bir başka örnek de New Jersey, ABD’de yaşayan 32 yaşındaki Melanie Montano. Mart ayında Covid-19’a yakalanan Montano, corona virüsü semptomlarını göstermeye başladıktan iki hafta sonra bilinç bulanıklığı yaşamaya başladığını ifade etti. Yazarlık ve eğitmenlik yapan Montano bu durumun işlerine sekte vurduğunu belirtirken düşüncelerini ifade etmekte ve detayları hatırlamakta zorlandığını söyledi.
Dr. Zandi son olarak “Bu sürecin ne kadar devam ettiğini tam olarak bilemiyoruz ancak iyileşen ve hayatlarına kaldıkları yerden sağlıklı bir şekilde devam eden hastalar da gördük” diye konuştu.