Çayeli Koloti peyniri, “coğrafi işaret tescili” aldı / Haberin Peşinde Urfa
Çayeli Kaymakamlığı’nın girişimiyle 2020 yılında başlatılan Çayeli Koloti peyniri tescil süreci iki yıllık bir çalışmanın sonucunda Türk Patent ve Marka kurulu tarafından coğrafi işaretli ürün olarak Çayeli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü adına tescillendi.
RİZE- 21.08.2022- HİBYA- Rize Valiliği’nin himayelerinde Çayeli Kaymakamlığı’nın girişimleri sonucunda “Çayeli Koloti Peyniri” tescillenerek coğrafi işaretli ürünler arasında yerini aldı.
Çayeli Koloti peynirinin tescillenmesiyle birlikte Rize’ye ait coğrafi işaret tescilli ürün sayısı 14’e yükseldi. Coğrafi işaret tescilli Çayeli Koloti peynirinin üretim metodu, ürünün tanımı, ayırt edici özellikleri ve denetimi Türk Patent ve Marka Kurumu’nun 15 Ağustos 2022 tarihli Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteninde yayımlandı.
Çayeli Koloti peyniri; Rize ili Çayeli ilçesinin yüksek köy, yayla ve meralarındaki bitkiler ve çeşitli yem bitkilerinden oluşan otlar ile beslenen jersey ırkı ve melezi ineklerin sütünden elde edilen peynirdir. Çayeli Koloti peyniri kirli beyaz renkte, yayvan ve incedir. Çayeli Koloti peynirinin yağ oranı yüzde 5-12 arasında olup az yağlı peynir sınıfındadır. Kuru madde oranı yüzde 45- 52, protein oranı yüzde 27-40 ve tuz oranı yüzde 1,4-5,2 arasındadır.
Koloti, Çayeli’nin yüksek kesimlerinde yetişen çam ağaçlarının gövdesinden belirli boyutlarda kesilerek içi yuvarlak şekilde oyulan, alt kısmında su tahliye deliği olan kaptır. Yöre halkı peyniri, bu kaplarda olgunlaştırır. Peynir odunsu aromasını bu kaptan alır. Bu nedenle bu peynir koloti peyniri olarak adlandırıldığı belirtildi.
Geçmişi yaklaşık olarak 200 yıl öncesine dayanan Çayeli Koloti peynirinin üretiminde kullanılan sütler; başta Senoz Vadisi olmak üzere Çayeli’nin yüksek rakımlı köy ve yaylalarında ve meralarda otlayan hayvanların sütlerinden elde edilir. Çayeli’de orman alt sınırı olan 2 bin 100 metre sonrası alp çayırlarına rastlanır. Bu kuşak içinde bodur çalı ve otsu bitkiler formasyonu hakimdir. Buna ek olarak Çayeli’nin arazi yapısı dik ve engebelidir. Çok yağış alması ve dolayısıyla zengin yeraltı su kaynaklarına sahip olması, Çayeli’nin bitki örtüsünün tüm yıl boyunca yeşil kalmasını sağlar. Yüksek bölgelerde yetişen bitkiler soğuk hava şartlarına dayanıklılık ve mukavemet kazanabilmek için yapraklarını daraltıp kalınlaştırır. Çayeli bölgesinde hayvanlar yılın büyük kısmında taze bitkilerle beslenir ve bu hayvanların sütleri de Çayeli Koloti peynirine taze, çimensi aromasını kazandırır.
Çayeli Koloti peynirinin üretimi için; coğrafi sınırda beslenen jersey ırkı ve melezi ineklerin sağımı yapılır. Toplanan sütler süzülür. Seperatörden geçirilerek kaymağı alınır. Kaymağı alınan süt, kazanlar içerisinde bir süre olgunlaştırılır. Olgunlaştırma süresi hava sıcaklığına bağlı olarak yarım gün ile bir gün arasında değişir. Olgunlaştırmada ölçü, sütün 40-45 dereceye ısıtıldığında kesilmesi, yani pıhtılaşmasıdır. Sütün olgunlaşmasının tamamlandığı, bir su bardağı sütün bir tavada kısık ateşte ısıtılması ile tespit edilir. Kesilme işlemi gerçekleşmiş ise bekletme süresinin yeterli olduğu anlaşılır.
Mayalanma için hazır olan süt, kısık ateşin üzerine konur ve ısıtılmaya başlanır. Ek bir yöntem olarak süt, bekletilmeden 30 dereceye ısıtıldıktan sonra endüstriyel peynir mayası ile mayalanarak kesilmesi sağlanabilir. Peynir mayası, 20 litre süt için 20 ml olarak eklenir. Kazandaki süt kısık ateşte ısıtılmaya devam ederken, gıda ile temasa uygun bir tahta kaşık ile karıştırılır. Ekmek hamuru kıvamına gelen peynirden yumruk büyüklüğünde bir parça kopartılarak süzme bezinin içinde el ile ezilerek suyunun çıkması sağlanır.
Ezilen peynir yaklaşık 50-55 derecede bulunan kazandaki peynir altı suyuna daldırılıp yoğrulur ve dışarıda el ile süzülür. Süzülen peynir kazandaki peynir altı suyu 60-65 dereceye ulaştığında ikinci kez kazana konur, yoğrulur ve el ile süzülür. Bu işlem üçüncü ve son kez, kazandaki peynir altı suyu sıcaklığı 73-75 dereceye ulaştığında tekrarlanarak peynir haşlanır ve soğumaya bırakılır. Soğuyan peynir, her 100 gram peynir için 1,5 gram tuz olacak şekilde tuzlandıktan sonra koloti kabına konur. Peynir çam koloti kabına konulduktan sonra en az 3 ay boyunca 10 derece altındaki sıcaklıkta temiz kuru ve güneş ışığı görmeyen yerlerde muhafaza edilir. Koloti kabından çıkarılan Çayeli Koloti Peyniri gıda ile temasa uygun ambalajlar ile ambalajlanır ve 10 derece sıcaklığın altında serin kuru yerlerde muhafaza edilir.
Vali Çeber, Rize’nin coğrafi tescilli ürün sayısının 14’e yükselmesinden dolayı mutluluk duyduğunu ifade ederek, “Coğrafi tescilli ürün sayımızı 14’ yükselterek ilimizin zenginliklerini tescillemiş oluyoruz. İlimizin kendine özgü birçok ürünü var ve bunlar içinde girişimlerimiz devam ediyor. Bugünün dünyasında patent/marka konusu gerçekten önemli bir konu. Birçok alanda olduğu gibi bu konuda da ciddi bir rekabet var. Bu anlamda yapmış olduğumuz çalışmalarımız bu değerlerimize sahip çıkmamız da çok önem teşkil ediyor.” şeklinde konuştu.
Coğrafi işaret tescili alan ürünler; “Rize Bezi, Çayeli Kuru Fasulye Yemeği, Derepazarı Pidesi, Rize Simidi, Rize Baston Ekmek, Rize Kavurması, Anzer Balı, Rize Çayı, Rize Muhlaması, Rize Pepeçurası, Rize Enişte Lokumu, Hemşin Çorabı, Ayder Balı, Çayeli Koloti Peyniri” şeklinde sıralandı.
Rize Kokulu Üzüm Pekmezi, Fındıklı Sepeti, İyidere Pileki Taşı ve Hemşin Karakovan Balı coğrafi işaret tescili başvurusunun yapıldığı ve değerlendirme süreçleri devam etmekte olduğunu ifade edildi.
Hibya Haber Ajansı
