Buğday üretiminde tehlike çanları çalıyor: Kuraklık ve ithalat sebebiyle yüksek gıda fiyatları yolda / Haberin Peşinde Urfa
Bu yıl kuraklık nedeniyle hem iç pazardaki buğdayın hem de Türkiye’nin ithal ettiği buğdayın yüksek fiyattan pazara girmesi bekleniyor. Buğday ve arpa gibi tahılların fiyatlarının artması temel gıda ürünlerine doğrudan yansıyacak.
Yüksek sıcaklıkların ve kuraklığın bu yıl mayıs ayında etkili olması nedeniyle tahıl üretiminde önceki yıla göre ciddi bir kayıp yaşanması bekleniyor.
Tahıl üretiminde yaşanacak kayıplar ithalatın artmasına sebep olacak. Ancak bu yıl kuzey yarım küreyi vuran sıcak hava dalgaları nedeniyle dünyanın en büyük iki buğday üreticisi Rusya ve Kanada’da da rekolte düşüşü öngörülüyor. Buğday, arpa ve mısır gibi ürünlerdeki fiyat artışları ise makarna, bulgur ve ekmek gibi temel gıda ürünlerini doğrudan etkiliyor.
Türkiye’de 2020 yılında 20.5 milyon ton buğday üretilmişti. Ancak bu yıl kuraklığın bazı yerlerde yüzde 70’e varan verim kayıplarına sebep olmasından kaynaklı, rekolte tahminlerinde büyük düşüş görüldü.
Grafik: Tarım ve Orman Bakanlığı
Türkiye’de bu yılın mayıs ayında 50 yılın en yüksek hava sıcaklıklarının kaydedildi. İlkbahar aylarının da yağışsız geçmesi nedeniyle buğday ve arpa yeterince büyümediği için pek çok çiftçi erken hasat yapmak zorunda kalırken üründe büyük bir rekolte kaybı görüldü.
ABD Tarım Bakanlığı ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri de 2021 yılı arpa ve buğday rekoltesi için düşüş öngördü.
50 YILIN EN YÜKSEK SICAKLARI BUĞDAYI KAVURDU
Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı’nın (USDA), Türkiye’nin tahıl ve yem üretimine ilişkin kaleme aldığı 27 Temmuz tarihli raporda Türkiye’de bu yıl yaşanan kuraklığa, buğday ve arpadaki düşük rekoltelere ve Türkiye’nin ithal ettiği ürün miktarının artacağına dikkat çekildi.
Rapora göre Türkiye’de 1 Ekim 2020 ile 30 Haziran 2021 arasında gerçekleşen ortalama yağış miktarı geçen yıldan yüzde 23 daha az olarak kaydedildi.
ABD Tarım Bakanlığı’nın bu sezon Türkiye için rekolte tahmini 16.5 milyon ton oldu. Nisan ayındaki tahmin ise 17.6 milyon tondu.
TÜİK ise Mayıs ayında yaptığı üretim tahmininde bir önceki yıla göre buğday üretiminin yüzde 7,3 oranında azalarak 19 milyon ton, arpa üretiminin yüzde 6 oranında azalarak 7,8 milyon ton olacağını öngördü.
DEVLETTEN KURAKLIK DESTEĞİ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Haziran ayı başında yaptığı açıklamada bu yıl kuraklıktan zarar gören çiftçilere dekar başına 100 liraya kadar destek sağlanacağını açıkladı. Yetkililer tarafından kuraklık yaşayan bölgelerde tespit çalışmaları devam ediyor.
Konu ile ilgili Sozcu.com.tr’ye konuşan Ulusal Hububat Konseyi Başkanı Özkan Taşpınar, hasatların henüz bitmediğini, bazı bölgelerde aşırı kuraklıklar olduğunu, bunun için de devletin destekte bulunduğunu belirtti. Taşpınar, “TARSİM sigortalı olsun ya da olmasın devlet hasara göre bir ödeme yapacak. Bu şekilde çiftçi hiç değilse tohum ve gübre ihtiyaçlarını yeniden sağlamış olacak. TARSİM sigortasının devlet karşılığı da yüzde 50’den 70’e çıktı. Bunlara, kuraklığa karşı alınan önlemler gelecek yıllarda eşlik etmeli” dedi.
“TARIM SİGORTASI ZORUNLU OLMALI”
Tarım sigortasının önemini vurgulayan Taşpınar, “Çiftçilerin tarlaları sigortalı olsa, hasarın yüzde 80’ini karşılardı. Bizim önerimiz de önümüzdeki dönemde tıpkı trafik sigortası veya deprem sigortası gibi tarım sigortasının da zorunlu olması yönünde.” dedi.
Taşpınar ayrıca çiftçiye dönük kuraklık ödemelerinin de hasar oranına göre yapılacağını belirtti. Taşpınar’ın verdiği bilgiye göre dekar başı maksimum 100 TL olan kuraklık ödemeleri örneğin dekar başına yüzde 60 kayıpta 60 TL, yüzde 80 kayıpda 80 TL olarak hasar oranına göre yapılacak.
Toprak Mahsulleri Ofisi de, geçtiğimiz yıla göre buğday alım fiyatlarını artırdı. Buğday alım fiyatları makarnalık buğday için bir önceki yıla göre yüzde 36 artışla ton başına 2 bin 450 TL, kırmızı/beyaz sert ekmeklik buğday için bir önceki yıla göre yüzde 36 artışla ton başına 2 bin 250 TL, arpa için ise yüzde 37 artışla ton başına 1 bin 750 TL olarak belirlendi.
MALİYETLER DE FİYATLAR DA ARTTI
Ayrıca TÜİK’in çiftçinin üreterek piyasaya satışını yaptığı ürünlerin ilk el satış fiyatlarındaki zaman içerisinde meydana gelen değişimlerin oransal göstergesini aylık olarak izlemek amacıyla hesaplanan Tarımsal Üretici Fiyat Endeksi rakamlarına göre Türkiye’de buğdayın üretici fiyatı yılın aynı dönemine göre Temmuz’da yüzde 32,89 arttı.
Ancak hem üretimin düşük olması hem de girdi maliyetlerinin artması sebebiyle buğday fiyatlarındaki artış çiftçilere kazanç olarak dönmedi.
Buğday fiyatının artmasının sebebi ise yalnızca kuraklık değil. Üretim maliyetinin artması, tarımsal ürün fiyatlarının artmasında en büyük etkenlerden biri olarak görülüyor.
TÜİK’in Temmuz ayında açıkladığı verilere göre, tarımsal girdi fiyat endeksi, 2021 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 2,49, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 24,43 artış gösterdi.
Böylece tarımsal girdi enflasyonu son 2,5 yılın zirvesini görmüş oldu. Gübre önceki yılın aynı ayına göre yüzde 45,90 artarken tohum ve dikim materyali yıllık yüzde 9,15 ile, tarımsal ilaçlar yüzde 11,49 arttı.
Tarımsal Girdi Enflasyonu – Grafik: TÜİK
ÇÖZÜM İTHALAT MI?
Türkiye’de buğday ve arpa üretiminin düşmesi nedeniyle yetkililerin çözümü ise talebin ithalattan karşılanması. Ancak iklim koşullarının bu yıl küresel çapta bir sıcaklık ve yağış sorunu oluşturması nedeniyle küresel hububat piyasasında da büyük fiyat artışları yaşandı.
ABD Tarım Bakanlığı bu yıl Türkiye’nin 11.5 milyon ton buğday ithal edeceğini öngörüyor. Bu ithalat seviyesi Türkiye için yeni bir rekor anlamına geliyor. Türkiye’nin 2020’de yaptığı buğday ithalatı 9 milyon 750 bin tondu. İthalat karşılığında ödenen toplam ücret ise 2 milyar 365 milyon dolardı. Türkiye bu rakamlarla dünyada en çok buğday ithal eden ülke konumuna da yükseldi.
TMO bu yıl şuana kadar toplam 1 milyon 185 bin tonluk ithalat .lesi açtı. Bu .lelerden 1 milyon ton civarında alım gerçekleşti. .lelerin yıl içerisinde devamı gelecek.
RUSYA’DA İŞLER İYİ DEĞİL
Türkiye’nin geçen yıl ithal ettiği 9 milyon 750 bin ton buğdayın 6.5 milyon tonu Rusya’dan, 1 milyon tonu Ukrayna’dan, 550 bin tonu Kanada’dan, 400 bin tonu Meksika’dan ve 300 bin tonu da Litvanya’dan alındı. Ancak Türkiye’nin ithalatının yüzde 66’sını gerçekleştirdiği Rusya’da da bu yıl işler iyi değil.
ABD Tarım Bakanlığı’nın 12 Ağustos tarihli küresel tahıl raporuna göre üretimin azalması nedeniyle Rus buğdayının fiyatı ton başına 29 dolar arttı. Bakanlığın Mayıs’ta açıkladığı tahminlerine göre Rusya’nın üretiminin geçtiğimiz yıla göre yüzde 9 azalması bekleniyor.
ABD Tarım Bakanlığı’nın dünyanın en büyük buğday üreticileri olan Kanada ve Rusya’nın buğday üretimine ilişkin tahminlerini düşürmesi ve küresel stok ve ticaret tahminlerini aşağı çekmesi sonrası küresel borsalarda buğday vadeli işlemleri bu hafta yükseldi. Tahminlere göre küresel hububat rezervleri de 5 yılın en düşüğüne gerileyebilir.
FİYATLAR SOFRAYA YANSIYACAK
Buğdayda arz sorununun yaşanması ve fiyatların artması, makarna ve ekmek gibi temel gıdaların da fiyatlarının artmasına sebep oluyor. TÜİK’in enflasyon sepetindeki ortalama fiyatlara göre buğday Temmuz ayında geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 23,53 artış gösterdi.
Aynı dönemde bulgurdaki yıllık artış yüzde 21, ekmekteki yıllık artış yüzde 26 ve makarnadaki artış yüzde 18,4 oldu. Böylece bulgur ve ekmek fiyatlarındaki artış enflasyonu sollamış oldu.
Tahıl ürünlerinin hasatlarının tamamlanması ve 2021’in rekolte ve ithalat tablosunun tamamlanmasının ardından gıda fiyatlarının daha da yükseleceği tahmin ediliyor.
