Bu da Güney Afrika’nın acı reçetesi: Size zam yapmasak? / Haberin Peşinde Urfa
Türkiye bozuk ekonomisini düzeltmek için çıkış yolları ararken ‘acı reçete’nin ne olacağı merak ediliyor. Bizimle benzer bir ekonomik kaderi paylaşan Güney Afrika ise çareyi çok acı bir reçetede buldu.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen günlerde yaptığı bir açıklamada, faiz enflasyon sarmalına dolanmış Türkiye ekonomisini düzeltmek için ‘acı reçeteyi’ uygulamaktan kaçınmayacaklarını söylemişti. Ekonomisini düzeltmek isteyen bir başka ülke ise Güney Afrika. Güney Afrika Randı Türk Lirası ile birlikte yıl başından bu yana dolar karşısında en fazla değer kaybeden para birimlerinden. Güney Afrika ise ekonomisini düzeltmek için çok acı bir reçeteyi uygulamaya hazırlanıyor. Johannesburg yönetimi dağılan devlet bütçesini toparlamak için memur maaşlarına göz dikti!
Ülkede devlet, memurların maaşını üç yıl boyunca donduracak ve diğer harcamaları azaltacak bir bütçe düzenlemesi yapıldı. Bütçe güncellemesi yayınlandıktan sonra kamuoyunda ve siyasilerde tepkilere yol açtı. Bütçe, Başkan Cyril Ramaphosa ve hükümetinin, 1.3 milyon devlet memurunu temsil eden ve siyasi olarak etkili işçi gruplarıyla mücadeleden geri adım atmayacağının işareti olarak yorumlandı.
Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa/Fotoğraf: Reuters
Ülkedeki en büyük işçi federasyonu Güney Afrika İşçi Sendikaları Kongresi hükümetin bu adımı atması halinde seçimlerde karşılığını göreceği konusunda uyardı.
MALİ KONSOLİDASYON PLANLARI 2026 YILINA KADAR ERTELENDİ
Maliye Bakanı Tito Mboweni tarafından geçtiğimiz günlerde ulusal hazinenin orta vadeli bütçesi açıklandı. Bütçede salgından önce zaten durgunlaşan ekonominin günden güne krize girdiği görülüyor. Ülkede gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 7.8 oranında küçülmesi bekleniyor. Bütçede vergi gelirlerinin beklenenin altında kalmasıyla birlikte faiz dışı bütçe fazlasını hedefleyen mali konsolidasyon planları 2026 yılına kadar ertelenmek zorunda kaldı.
Maliye Bakanı Mboweni, milletvekillerine verdiği seslendiği konuşmasında “Salgının yarattığı ekonomik yıkımdan kurtulmak için ekonomimizi yeniden inşa edip kamu maliyemizi rehabilite etmeliyiz. Son dönemdeki mali zayıflığımızın ve salgının borç krizine dönüşmesine izin veremeyiz.” ifadelerini kullandı.
Güney Afrika Maliye Bakanı Mboweni/Fotoğraf: Reuters
MEMUR MAAŞLARI 2008 YILINDAN BU YANA YÜZDE 51 ARTTI
Tüm bu önlemlerin ışığında bütçede revizyona gidildi. Temelde 2008 yılından bu yana yüzde 51 oranında artan ve şu anda gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 11’ine eşit olan bir maaş faturasını bölerek, önümüzdeki üç yıl içinde harcamaların 300 milyar rand azaltılması hedefleniyor. Kaldı ki hükümet işçi sendikalarıyla maaşların üç yıl boyunca dondurulması konusunda anlaşsa bile bütçe açığının GSYİH’nın yüzde 15.7’sine, yani 1914 yılından bu yana en geniş bütçe açığına ulaşması bekleniyor.
İŞÇİLER BU HÜKÜMETE GÜVENEMEZLER
Güney Afrika İşçi Sendikaları Kongresi Sözcüsü Sizwe Pamla, Maliye Bakanı Mboweni’yi bütçeyi görüşmelerden önce açıklamasından dolayı eleştirdi ve Güney Afrika İşçi Sendikaları Kongresi’nin ödeme teklifini reddettiğini belirtti. Sözcü Pamla “Şu anda işçiler ve hükümet arasında ilişkiler kopma noktasına geldi. Ücret müzakereleri söz konusu olduğunda, bu hükümette bir ortakları olmadığının farkındalar ve bu hükümete güvenemezler.” açıklamasında bulundu.
Eğer işçiler ve hükümet arasında bir uzlaşma sağlanamazsa devlet borcu GSYİH’nin yüzde 95.3’ünü aşabilir. Kamu borcunun milli gelire oranı Mboweni’nin 2024’te acil durum bütçesinde öngördüğü yüzde 87.4’lük orana ulaştı. Hükümet, dört yıl içerisinde vergilerde 40 milyar rand artırım yapmayı planlarken, son zamanlarda ülke gelirini artırmaya yönelik girişimlerin de karşılıksız kaldığı görülüyor.
Güney Afrika’da vatandaşlar 21 günlük karantina öncesi Mayıs ayında eczane önünde kuyrukta. Kimsenin maske takmıyor olması dikkat çekiyor. Fotoğraf: Reuters
BİR DARBE DE KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARINDAN
Moody’s ve Fitch’in ülkenin kredi notunu düşürmesinin ardından ekonomi bir darbe daha aldı. Moody’s, ülkenin yabancı ve yerel para notlarını yatırım yapılabilir seviyenin iki seviye altına Ba2’ye düşürdü. Fitch ise yine olumsuz bir görünümle yatırım yapılabilir seviyenin üç seviye altına BB-‘ye düşürdü. Bu iki hamle de corona virüsü salgının ülkenin ekonomisini alt üst etmesinden ve son otuz yılın en uzun resesyonuna itmesinden sonra geldi. Maliye Bakanı Mboweni, indirimlerin borçlanma maliyetleri üzerinde hızlı etkileri olacağını ve mali çerçeveyi kısıtlayacağını ifade etti.
Moody’s tarafından yapılan açıklamaya göre notun Ba2 seviyesine indirilmesinin arkasındaki temel faktör, Güney Afrika’nın mali gücünde orta vadede beklenen zayıflama. Fitch ise yaptığı açıklamada, ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının 2022 yılında bile 2019 yılındaki seviyelerin altında kalacağının beklenildiğini belirtti.
IMF TÜRKİYE’DE MEMUR ZAMLARINA ÇOK KARIŞIRDI
IMF 2001 yılında Türkiye’ye devlet memuru sayısını azaltmayı ve memur maaşlarını kesmeyi tavsiye etmişti. Dönemin IMF’in kıdemli başkan yardımcısı Anne Krueger, ‘‘Ekonomik reformların kalıcı olabilmesi için kamu sektöründe çalışanların sayılarını azaltın, maaşlarda kısıntıya gidin” uyarısında bulunmuştu. İlerleyen yıllarda IMF yönetimi her zam döneminde memurların aldığı maaş zamlarını yakından incelemiş ve sıklıkla Türkiye’ye uyarılarda bulunmuştu. Memurlar IMF’den alınan kredilerin tesiriyle verilen zamları yetersiz buluyor iş yavaşlatma ve grev seçeneğinin masada olduğunu yönetime hatırlatıyordu. Zaman zaman hükümetler ile kamu çalışanları gerginlik yaşıyordu.
Kaynaklar: Reuters, Bloomberg, The Guardian, Ajanslar
