Salgınla birlikte petrol ve doğalgaz fiyatlarında büyük düşüş yaşandı. Petroldeki düşüş akaryakıtta indirim olarak vatandaşın cebine yansıdı ancak doğalgazda indirim olmadı. BOTAŞ, mevcut boru gazı sözleşmelerine göre çok daha düşük fiyatlı LNG alımlarını artırarak maliyetleri düşürdü. 1 Temmuz’dan itibaren Rus gazının da bin metreküp için 230 dolardan 190 dolara gerilemesi bekleniyor. Sozcu.com.tr’ye konuşan eski BOTAŞ Gaz Alımı Daire Başkanı Ali Arif Aktürk, BOTAŞ’ın maliyetlerinin ciddi şekilde düştüğünü ancak yüklü Al ya da Öde faturası ve geçmiş yılın zararları nedeniyle indirim beklemediğini söyledi. Garanti BBVA Yatırım Bankacılığı ve Finans Müdürü Emre Hatem, “BOTAŞ’ın maliyetleri şu anda ciddi anlamda geriliyor. İndirim yapma imkanı ortaya çıkabilir” dedi.
Türkiye’nin enerjide ithalat faturası, 2020’nin ocak-mayıs döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30,6 düşüşle 12,7 milyar dolar oldu. İthalat faturasında mayıstaki düşüş oranı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 64,6’ya kadar ulaştı. Düşüşte, salgınla birlikte ekonomideki küçülmeye paralel olarak enerji ürünlerinde ithalat miktarının da azalmasının yanı sıra, enerji fiyatlarındaki gerileme de etkili oldu.
Petrol fiyatlarındaki düşüş Türkiye’de akaryakıt fiyatlarında düşüş olarak vatandaşın cebine doğrudan yansırken, doğalgaz fiyatlarındaki düşüş henüz yansımadı.
Türkiye, uzun dönemli ve petrole endeksli fiyatlamalar içeren mevcut sözleşmeler nedeniyle özellikle boru gazını Avrupa’nın çok üzerinde fiyatlarla ithal ediyor. Ancak 1 Temmuz’dan itibaren boru hatlarından gelen gazın birim fiyatlarında önemli miktarda düşüş olacak.
Öte yandan, Türkiye, boru gazına göre fiyatı daha düşük olan LNG’nin (sıvılaştırılmış doğalgaz) toplam doğalgaz ithalatı içindeki payını giderek artırarak maliyetleri azalttı.
GAZ FİYATLARINDA BÜYÜK DÜŞÜŞ
Salgınla birlikte küresel talebin dramatik şekilde düşmesi nedeniyle Brent tipi ham petrolün varil fiyatı, yıl başında 65 dolarken, Nisan’da 20 dolar seviyesine kadar düşmüştü. Yine Nisan ayında ABD’de Batı Teksas tipi ham petrolde eksi fiyatlar görülmüştü.
Petrol kadar çok konuşulmasa da doğalgaz fiyatları Mayıs’ta dip seviyelere geriledi. Hem talepteki düşüş hem de depoların dolmasıyla doğalgaz fiyatlarında sert düşüş yaşandı.
Avrupa’nın önemli doğal gaz ticaret merkezlerinden TTF’te doğalgazın fiyatı 16 Haziran için 5,346 €/MWh seviyesinde bulunuyor. Cari kurla bu değer, bin metreküp için 63.7 dolar seviyesine karşılık geliyor. Bu rakam, geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 67 oranında daha az.
RUS GAZINDA FARK AÇILDI
1 Nisan-30 Haziran döneminde BOTAŞ’ın Rus gazı alım fiyatı hesaplamalara göre bin metreküp için yaklaşık 230 dolar civarında bulunuyor. Yani Türkiye, petrole endeksli uzun dönemli kontratları nedeniyle doğal gazı Avrupalı tedarikçilerin yaklaşık dört katı pahalı fiyata ithal etmek zorunda kalıyor.
BOTAŞ’ın boru gazı ithalat fiyatının üçüncü çeyrek dönemde petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak 1 Temmuz’dan itibaren bin metreküp başına 190 dolar seviyesine gerilemesi öngörülüyor.
BOTAŞ LNG’YE YÖNELDİ, FİYAT AVANTAJINI KULLANDI
BOTAŞ, doğalgaz fiyatlarındaki büyük düşüşten yararlanmak için, Türkiye’nin mevcut boru gazı alım fiyatlarına göre çok daha ucuz olan LNG’ye yöneldi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Alparslan Bayraktar, geçen ay yaptığı açıklamada 2020’nin ocak-nisan döneminde Türkiye’nin ithal ettiği toplam gazın içerisinde LNG’nin payının yüzde 44’e yükseldiğini açıkladı. Bu durum, Türkiye’nin ithalat ettiği doğalgazın birim maliyetinin önemli oranda düşmesi anlamına geliyor.
BOTAŞ’ın bu yılın ilk dört ayında ithal ettiği spot LNG’nin fiyatının Avrupa’da ve Amerika’da oluşan fiyatlar incelendiğinde 2 dolar/MMBtu civarında olduğu hesaplanıyor. Bu da BOTAŞ’ın spot LNG’yi bin metreküp için yaklaşık 71 dolar fiyatla ithal ettiğini gösteriyor.
Maliyetler incelendiğinde, önceki senelerde büyük zararlarla bilançosunu kapatan BOTAŞ’ın, bu yıl maliyetlerindeki düşüşü tarifelerine yansıtmayarak ciddi miktarda kâra geçtiği hesaplanıyor.
Dolar/TL kurundaki artış, maliyette dolar bazındaki düşüşü bir miktar silse de yine de BOTAŞ için geçen yıla göre fiyat avantajı bulunuyor.
BOTAŞ’ın konut tarifesi güncel kurla bin metreküp için 183 dolar, sanayi tarifesi 226 dolar, santral tarifesi ise 234 dolar civarında bulunuyor. LNG’nin payının artışıyla maliyetleri düşüren BOTAŞ, 1 Temmuz’dan itibaren boru gazı ithalat fiyatındaki düşüşle de birlikte mali olarak rahatlayacak.
İNDİRİM İÇİN İMKAN VAR AMA BEKLENTİLER DÜŞÜK
Enerji sektörü kaynakları, BOTAŞ’ın Temmuz ayı ile başlayacak üçüncü çeyrek dönem için açıklayacağı tarifelere ilişkin indirim yapma imkanı olduğunu ancak indirim ihtimalinin düşük olduğunu belirtiyor.
Garanti BBVA Yatırım Bankacılığı ve Finans Müdürü Emre Hatem, 10 Haziran’da düzenlenen “Güriş Energy Talks” başlıklı webinar’da düşük petrol fiyatlarının BOTAŞ’ın doğalgaz alım maliyetlerini düşürdüğüne dikkat çekerek “BOTAŞ’ın maliyetleri şu anda ciddi anlamda geriliyor. Belki bir indirim yapama imkanı ortaya çıkabilir. Eğer gaz fiyatlarında indirim gelirse, elektrik fiyatları daha da düşebilir” demişti.
Sozcu.com.tr’ye konuşan eski BOTAŞ Gaz Alımı Daire Başkanı ve Enerji Uzmanı Ali Arif Aktürk, BOTAŞ’ın maliyetlerinin ciddi şekilde düştüğünü ancak taahhüt edilenden daha az alım yapıldığı için Rusya’ya ödenmesi gereken yüklü Al ya da Öde (take or pay) faturası ve geçmiş yılın zararları nedeniyle yakın zamanda indirim beklemediğini söyledi.
BOTAŞ, 2018’de 2 milyar 481 milyar TL net dönem zararı açıklamıştı ancak 2019 bilançosunu henüz açıklamadı.
2019’da Rusya’ya taahhüt ettiğimiz asgari alım garanti miktarının 8,5 milyar metreküp altında kaldığımız için BOTAŞ ve özel sektör için toplamda yaklaşık 2.6 milyar dolarlık fatura çıkmıştı. Bu rakamın 2 milyar dolarının özel sektöre ait olduğu hesaplanırken, konunun Moskova ile Ankara arasında pazarlık konularından biri olduğu belirtiliyor. Bu yıl Rus gazı alımları daha da düşerken, hem BOTAŞ hem de özel sektör için almadığı gaza ilişkin yüklü fatura çıkması muhtemel.
TÜRKİYE NEDEN BORU GAZINI PAHALIYA ALIYOR?
Avrupa’da doğal gaz, ticaret merkezi olarak adlandırılan hub’larda oluşan arz ve talebe göre fiyatlandırılıyor. Avrupalı tedarikçilerin büyük bir kısımının alım ve satım kontratları da bu merkezlerde oluşan fiyatlara endeksli olarak fiyatlandırılıyor.
Türkiye’nin ise uzun vadeli doğal gaz kontratlarının tamamı petrole endeksli ve petrol fiyatlarındaki düşüş 6 -9 ay gecikmeli olarak alım fiyatlarına yansıyor. Böylece Türkiye, al ya da öde yükümlülüğü bulunan bu kontratları nedeniyle Avrupa’da oluşan düşük fiyatlara erişemiyor.